Onderzoek: Venrays dialect sterft uit
Algemeen'Binnen een eeuw wordt vrijwel nergens meer het Venrays dialect gesproken'. Is getekend: Lucas Derks en Timon Driessen. De twee vwo-leerlingen leverden op het Raayland College een doorwrocht profielwerkstuk af (goed voor een acht), waarin ze de voor Venrayse dialectaanhangers onheilspellende woorden noteerden.
Door Henk Baltussen
Eigenlijk wilde het Oostrumse duo als examenopdracht Nederlands een onderzoek doen naar de identiteit van Limburg. "Maar dat was wel heel erg breed", zegt Derks. Op advies van de bekende emeritus-hoogleraar Nederlandse letterkunde Herman Pleij en Limburger Joep Leerssen, professor Europese letteren, besloten ze het Venrayse dialect onder de loep te nemen: hoeveel mensen spreken het nog, wat is de toekomst van het 'Roojse' dialect? "Het wordt in Venray nog veel gesproken", stelt de achttienjarige Driessen. "En we hebben nergens kunnen vinden dat de Venrayse taal al eens eerder zo is onderzocht", vult Derks aan. "Van cruciaal belang is dat de ouders dialect spreken om het door te geven. Doen ze dat niet, dan doen de kinderen het ook niet."
Het duo beschrijft dat helder in hun werkstuk, dat de titel Leeft het Venrays dialect? meekreeg. Het onderzoek verliep vooral via Facebook. Ze hoopten op maximaal tweehonderd reacties, het werden er maar liefst zevenhonderd. Bijna driekwart van de respondenten gaf aan het Venrays dialect te spreken. "Is wat gekleurd, denken we", zegt Derks. "Want de reacties op Facebook zijn misschien vooral afkomstig van mensen die een voorliefde voor dialect hebben."
Van de vijftigplussers spreekt ruim 80 procent dialect, tot veertig jaar is dat de helft, wees het onderzoek uit. Opmerkelijk is de enquête onder 66 kinderen in de leeftijd tussen tien en dertien jaar. Van hen spreken er 41 geen dialect, 22 een beetje en drie volledig. In de laatste cijfers zit de pijn. Niet alleen concluderen de twee dat het Venrays dialect momenteel leeft, maar ze sluiten niet uit dat 'binnen een tijdsbestek van hooguit honderd jaar het dialect uit het straatbeeld van Venray is verdwenen'.
Dat heeft alles te maken met het feit dat het niet meer doorgegeven wordt. "Als ik ooit kinderen mag krijgen, dan leer ik ze het dialect niet", zegt Driessen, die het nog nauwelijks spreekt, maar het wel kan. "Onder jongeren wordt het nu al nauwelijks gesproken", zegt Derks. "Misschien wel met de familie."
Wat voor Derks het mooiste Venrayse dialectwoord is? "Ik ga voor näöle." Driessen voor het gezegde 'Stroont mit striepkes en pis mit lieëm', wat een reactie op ongeduldigheid is.
En wat Lucas Derks (die ICT in Eindhoven gaat studeren) en Timon Driessen (Bedrijfskunde in Nijmegen) betreft, het zal vast goedkomen met de scriptie die ze over enkele jaren op de universiteit schrijven. Het complete profielwerkstuk is op Facebook te lezen in de groep Venray.
