Van kamp naar integratie
Venray | Selamat datang (‘welkom’). Dat is iedereen op zaterdag 15 oktober bij Anno '54 aan de Raadhuisstraat 6 in Venray, waar de Molukse gemeenschap vanaf 16.00 uur in het kader van de viering van 70 jaar Molukkers in Venray een benefietevenement met onder meer muziek, dans en eten en drinken houdt. Voor jong en oud, voor Molukkers en niet-Molukkers. Met als doel geld in te zamelen voor de renovatie van mfc en gemeenschapsgebouw Natanaël aan het Kiriwennopad in Venray. “Het kloppend hart van de wijk”, weet bestuurslid Dolf Berhitu (71).
Het houten gebouw is van oudsher hét trefpunt van en voor de Molukse gemeenschap in Venray. Een plek waar de Molukkers lief en leed met elkaar deelden en nog altijd delen. Vanwege corona was het aantal activiteiten in het gebouw de laatste jaren minder, maar inmiddels worden ze stap voor stap weer opgepakt. Er vinden bijvoorbeeld weer kerkdiensten plaats. “Natanaël is van de Molukse gemeenschap”, vindt Johannes Berhitu (65). “Het gebouw met de bijbehorende grond is niet alleen ons eigendom, maar het voelt ook als ons gezamenlijk huis. Deze eigen ruimte is enorm belangrijk voor de saamhorigheid onder de mensen. Vandaar ook dat we het willen renoveren, want zo’n gebouw met zo’n historie mag niet verloren gaan. Dat ga je niet slopen. Met name het dak en de buitenwanden moeten vernieuwd worden.”
Sjeng Ewalds (70) knikt instemmend. De Venraynaar is getrouwd met de Molukse Lies Ewalds-Saämena, is beheerder van Natanaël en schreef onder meer het boek: ‘Molukkers Venray: 40 jaar Venray - 25 jaar wijk, 15 jaar stichting’. Hij weet als geen ander hoe belangrijk Natanaël, als mfc en kerk, voor de gemeenschap is. “In de beginjaren woonden hier in de wijk tien Molukse gezinnen. Natanaël is ook nog altijd het middelpunt van de Houten Hoek, waar nog altijd Molukse gezinnen wonen. Niet meer zoveel als vroeger, maar toch. Ook de 96-jarige Corry de Fretes-Kiriwenno, onze tante Corry, woont hier nog. Zij is de oudste uit de Molukse gemeenschap in Venray.”
De Molukse gemeente Venray maakt deel uit van de Geredja Indjili Maluku, de Molukse evangelische kerk, legt Dolf Berhitu uit. “Onze kerk bestaat uit ongeveer honderd gemeenteleden die in en om Venray woonachtig zijn. Natanaël betekent ‘Wat God heeft gegeven’. De kerkdiensten zijn tweetalig. Er wordt gesproken in zowel het Maleis als in het Nederlands. Ja, dat vinden we belangrijk. De band met de Molukken zal altijd blijven.”
Toch is hij blij dat hij in Venray, een van de plaatsen waar Molukkers werden ondergebracht, is beland. In 1953 werd een groep voormalige KNIL-soldaten en hun gezinnen gehuisvest in Vlakwater. Voormalige militairen van het Nederlands-Indische leger, die na de omwenteling in het Indonesië van Soekarno niet meer welkom zijn. Van de circa veertig gezinnen moesten er in 1963 27 vertrekken naar elders in Nederland en andere keerden er terug.
De meeste in de Houten Hoek, waarna de barakken in Vlakwater werden opgeheven. De familie Berhitu kwam vanuit barakken in Vierlingsbeek naar Venray. “Als kind heb je dat niet zo in de gaten, maar later besef je pas dat ons vader verdriet had over hoe we in Nederland zijn afgescheept”, vertelt Dolf Berhitu. “Maar daarover praatte hij niet, hij kropte zijn emoties op. Wat bijzonder is, is dat in zijn ouderlijk huis in Ambon een grote foto van koningin Wilhelmina hing. Daar had hij voor gevochten. Er was hem beloofd dat hij na zes maanden terug zou kunnen keren. Dat is niet gebeurd. Vader had heimwee naar Ambon, Indonesië. Naar de warmte. Maar hij is natuurlijk toch ingeburgerd in Nederland. Waarschijnlijk zijn wij het best geïntegreerd van alle mensen die uit een ander land komen. En vader wilde dat we gingen studeren. 'Als je dat niet doet, krijg je met mij te maken'. Mijn zeven broers en drie zussen zijn ook allemaal goed terechtgekomen. Of we nog familie op de Molukken hebben? Ja, natuurlijk. Ik ben er zeker twintig keer geweest, de familiebanden onder Molukkers zijn hecht.”
'Mfc Natanaël is kloppend hart van de wijk'
Onlangs kreeg de Molukse gemeenschap een cheque van 4600 euro overhandigd. De opbrengst van een sponsordiner, georganiseerd door het comité Van verwoesting tot wederopbouw. Als bijdrage in de renovatiekosten. “Omdat wij als Molukkers ook ons steentje hebben bijgedragen aan de wederopbouw van Venray. Het is een mooi gebaar dat Venray ons nu helpt bij de wederopbouw van ons gebouw aan het Kiriwennopad. We hopen dat we op 15 oktober vele Venraynaren bij ons benefiet voor het goede doel kunnen begroeten”, zegt Johannes Berhitu uitnodigend. Met een knipoog: “Een ding is zeker: als er bij de Molukkers feest is, wordt er altijd lekker gegeten en gedronken. De entreeprijs bedraagt 15 euro, inclusief eten, exclusief drank." Het programma van het benefietevenement, dat om 16.00 uur officieel wordt geopend door gouverneur Emile Roemer van de provincie Limburg en Venrays waarnemend burgemeester Leontien Kompier, bestaat verder onder meer uit muziek van The Black Jack Project, Nusa Ina Boys en dj Jordy Saämena, dans van Gunung Nona en Tifa totobuanggroep Manggurebe én een kleine expositie.
Expositie Venrays Museum
Een grote tentoonstelling wordt in het kader van de Maand van de Geschiedenis onder de titel 'Van kamp naar integratie' ingericht in het Venrays Museum. De opening daarvan is op vrijdag 7 oktober om 17.00 uur. "In een deel van het museum zijn onder meer foto's, documenten, gebruiksdocumenten en KNIL-soldaatpoppen te zien", weet Sjeng Ewalds, die de tentoonstelling samen met Harrie Linders van museum Expositie 40-45, Guido Rippe en Johannes Berhitu samenstelt. "Onder het motto 'Ontdek gisteren, begin vandaag' willen we de historie van de Molukse gemeenschap in Venray in woord en beeld brengen. Daar zijn we nu druk mee bezig. Het is mooi dat we in de Maand van de Geschiedenis, die tot en met 3 november duurt, ook in het Venrays Museum aandacht kunnen schenken aan 70 jaar wel een wee van de Molukse gemeenschap in Venray", besluit Johannes Berhitu.
Rietkerkpenning
De Rietkerkpenning werd in 1986 ingesteld en uitgereikt aan de in 1951 naar Nederland overgebracht Molukse KNIL-militairen. Koos Rietkerk was op dat moment minister van Binnenlandse Zaken en leidde het overleg tussen de Nederlandse regering en een afvaardiging van de Molukse gemeenschap. Rietkerk overleed op 20-2-1986 en de penning kreeg zijn naam. Ook kregen de Molukse KNIL-militairen een jaarlijkse uitkering en kwam er een 1000-banenplan voor werkloze Molukkers. In Venray werd de Rietkerkpenning op zaterdag 31 januari 1987 op het gemeentehuis uitgereikt door burgemeester Defesche aan vijftien Molukkers. Tevens kreeg het pad tussen de Merseloseweg en de Houten Hoek de naam Kiriwennopad. Aan dit pad ligt nog altijd het Molukse ontmoetingscentrum. Ook werd er een geldbedrag beschikbaar gesteld voor een kunstwerk op de Houten Hoek, dat werd gemaakt door de Molukse kunstenaar Sias Fanoembi uit Cuijk.
Kamp Vlakwater
Kamp Vlakwater is in 1941 ingericht voor de Nederlandse Arbeiders Dienst (N.A.D). Na de oorlog werd het kamp een D.U.W kamp waar de werkers voor de Peelontginningen werden gehuisvest. De oorlog had van Venray bij de bevrijding een puinhoop gemaakt. De wederopbouw kostte veel energie en er was een grote woningnood. Het kamp was dus een oplossing. De allereerste tien Molukse gezinnen die in het kamp Vlakwater werden ondergebracht kwamen in december 1953 aan. In 1954 woonden er tweeëndertig gezinnen en vijf alleenstaanden, in totaal 132 personen. In 1961 woonden er 191 personen. Het kamp bestond uit vier woonbarakken met drie keukenbarakken. Verder een barak voor de kerk en kantine, een school met een woning voor de leerkracht, een ketelhuis, een barak met de woning voor de kampbeheerder, een centrale keuken en een ruimte voor de dokter die ook als kraamkamer dienstdeed en in het midden van het kamp lag een brandvijver. De school was er alleen in de beginjaren voor de kinderen uit klas 1-2-3. De cursussen werden in de kantine gegeven. Deze waren voor de volwassenen, zoals een kookcursus, handnijverheid of rotan vlechten. De gemeente Venray besloot in 1965 een aantal nieuwbouwwoningen voor de Molukkers te reserveren. Tien woningen stonden gereed voor ze. Uiteindelijk verhuisden er eind 1967 negen gezinnen naar hun nieuwe woning op de Houten Hoek. In 1969 werd het kamp ontruimd.
(bron: Indisch Herinneringscentrum Den Haag)
De foto's op deze pagina komen uit het archief van de vroegere Molukse stichting Batu Badaun.
