Eerste Tôntje voor Bèr
VENRAY | Pal voor de opvoeringen van het openluchtspel Tôntje d’n Dwerg reisde schrijver Henny Lenkens naar Venray om het eerste exemplaar van een biografie over de bekende herder-zwerver uit Oploo uit te reiken aan Bèr Rutten.
Rutten (88) is een kleinzoon van Hendrien Rutten-van Els, een regelrechte zus van Toon van Els, alias Tôntje d’n Dwerg. De kleine Oploonaar, die leefde van 1865 tot 1922, mat slechts 1,18 meter, wat neerkomt op drie turven, een brandstof die ten tijde van Tôntje massaal rondom Venray werd gestoken. Na de teloorgang van de schapenteelt (Venrayse schapenbedrijven domineerden in de negentiende eeuw de Europese markt, red.) verloor hij zijn beroep en ging hij aan het zwerven. Meer dan 30 jaar doorkruiste hij de Peelregio en werd hij een markante passant.
Een van de adressen waar Toontje soms langer vertoefde, was het spoorwachtershuisje 56 van Jan en Hendrien Rutten-van Els en hun zes kinderen. Jan was spoorwachter bij de overweg tussen Melderslo en Swolgen aan de spoorlijn Nijmegen-Roermond. "Ik vind het hartstikke mooi dat het boekje mij is aangeboden", zei de vitale oud-leraar Rutten. De Venraynaar herinnert zich tal van verhalen die over de kleine oom van zijn moeder Engelien de ronde deden. Toen Bèr 4 jaar was, was zijn moeder bang dat hij niet zou doorschieten. Regelmatig werd hij gemeten. Rutten: "We hebben een dwerg in de familie en die wordt erop nagewezen, zei ze dan." Ook hoorde hij van Tôntjes moeder dat als hij bij haar ouders de nacht doorbracht, ze hem buiten ’t zicht van de mensen hielden. “Vreemd toch, die schaamte. Ze zagen zijn korte gestalte als een afwijking.”
Het openluchtspel wordt deze maand mei vijf keer in Oploo bij de watermolen opgevoerd. Daar staat ook een bronzen beeld van de zwerver. Geschiedenisstudent Ruud Verstraten uit Nijnsel studeerde af op Tôntje, de Oploose band O.E.F. componeerde enkele liedjes over de zwerver.
De biografie Toon van Els, scheper zwerver cultfiguur kost 14 euro en is verkrijgbaar via een mail naar info@tekstbrouwerij.nl.