Analyse vertrek Winants

Geen plek meer voor CDA'ers die oude leer aanhangen 

VENRAY | 'Ik neem afscheid van de gemeente Venray en in deze verklaring leg ik uit waarom', is de eerste zin van burgemeester Luc Winants in een brief die vrijdag verscheen. Probleem is evenwel dat de lezer geen steek wijzer wordt van dat waarom. Die lezer (lees de inwoners van Venray) zit nu vooral met een berg vraagtekens opgescheept. Winants wil en kan er niets meer over kwijt, de vertrouwenscommissie die Winants wipte ook niet. De Venrayse burger wil echter weten hoe de vork in de steel zit. En terecht. 


Door Henk Baltussen


De vierde zin in de verklaring luidt: 'De vertrouwenscommissie van de gemeenteraad en ik hebben een ander beeld bij hoe de bestuurlijke vernieuwing in Venray vorm moet krijgen'. Daar moeten de inwoners en, strikt genomen ook de raads- en commissieleden, het mee doen. Want de vertrouwenscommissie moet vanwege de geheimhoudingsplicht in alle talen zwijgen over het waarom van Winants congé. Het abstracte begrip 'bestuurlijke vernieuwing' is een dooddoener. 'Hij had net zo goed kunnen zeggen dat hij de badkamer moest verbouwen', hoorde ik iemand zeggen.

Wat is de rol van de vertrouwenscommissie (vc) in dit verhaal? De vc bestaat uit de acht fractieleiders en gaat louter en alleen over benoeming, herbenoeming en het functioneren van de burgemeester. Lekken uit die commissie is strafbaar. Toch zullen de raadsleden zaterdagmorgen niet verbaasd hebben opgekeken toen ze lazen of hoorden dat Winants zijn biezen had gepakt. "Op een gegeven moment merk je gaandeweg de gesprekken in de vertrouwenscommissie dat het een bepaalde kant opgaat met de burgemeester", zegt vc-lid Martin Leenders, fractievoorzitter van Samenwerking Venray. "Dan ga je afwegen, je kijkt elkaar eens aan, en concludeer je dat het zo niet langer kan met de burgemeester. We passen niet bij elkaar. Dat koppel je op hoofdlijnen terug met de fractie. Althans, zo gebeurt dat normaliter. Het lastige in het verhaal is dat de burgemeester wel met een verklaring mag komen en de vertrouwenscommissie niet." 


Integriteit

Dezelfde vertrouwenscommissie droeg Winants ruim twee jaar geleden voor bij gouverneur Theo Bovens als nieuwe burgemeester van Venray. Bovens (CDA), dit jaar opgestapt als gouverneur nadat zijn integriteit door Provinciale Staten in twijfel werd getrokken, beval in 2012 zijn partijgenoot ook aan als burgemeester van Brunssum. Bovens maakte in 2019 een voorselectie van de kandidaten voor Venray,  waarna de vc de sollicitatiegesprekken voerde. Daaruit kwamen twee namen naar voren, de raad koos in een besloten setting voor Winants. 

Twee jaar later is het vertrouwen van de vc in Winants weg. "We mogen de hand in eigen boezem steken", zegt Leenders. "Hoe dit te voorkomen is? Deze vertrouwenscommissie houdt na de verkiezingen op te bestaan. Misschien moeten we voor de nieuwe commissie een overdracht schrijven: waar hebben we stapjes gemist?" 

Met deze uitleg zullen de inwoners geen genoegen nemen. De mist rond de afmars van Winants blijft. We moeten meer de diepte in, om te beginnen bij de aanstelling van Winants wiens politieke loopbaan begon als D66-raadslid in Sittard. Bij zijn start in Venray torste hij al een rugzakje. In 2010 vertrok hij vervroegd als CDA-wethouder in Maastricht na ruzie met de gemeenteraad. Eind 2017 gooide hij als burgemeester van Brunssum de handdoek, weer na heibel met de raad. De Venrayse raad nam zijn cv voor kennisgeving aan en koos voor hem. In de twee jaar die volgden reeg hij een reeks blunders aaneen (lees hierover de column op pagina 3). De vraag is of die voor de vertrouwenscommissie allesbepalend zijn geweest? 


Kaltgestellt

Een belangrijk en cruciaal Venrays hoofdstuk voor Winants was de Loobeek-affaire waarin uiteindelijk wethouder Jan Loonen (CDA) na een motie van wantrouwen moest opstappen. Anne Thielen, de tweede CDA-wethouder, volgde Loonen. Dat ze en passant de coalitie opblies werd haar niet in dank afgenomen. Getergd losten de zeven overige fracties de ontstane bestuurscrisis in een vloek en een zucht op. Het CDA werd 'kaltgestellt'. Thielen werd enkele weken later tot lijsttrekker gekozen, tot verbazing en ongenoegen van de andere fracties. De nederigheid die het CDA door de Loobeek-affaire in de ogen van het Samenwerkingsakkoord (de nieuwe coalitie) zou moeten betrachten, bleef uit. Winants stak tijdens zijn burgemeesterschap nooit zijn sympathie voor die partij onder stoelen of banken, ook niet na het aftreden van zijn partijgenoten. Zo reeg het CDA Venray de streepjes aaneen. 

Inmiddels leek het alsof een last was afgevallen bij de zeven fracties. Een prille politieke frisheid deed zich gelden, het CDA kon niet aanhaken en bleef tijdens debatten alleen en vaak verongelijkt achter. Daarbij voerde Guus Reintjes steeds vaker het woord als fractieleider in plaats van Toon Loonen, die na het opstappen van broer Jan zich vooral in de politieke luwte ophield. Dezelfde Reintjes sprak als (interim?) partijleider schande over het wegsturen van Winants: "Idioterie is het, wat is er aan de hand in Venray?'


Zeg nooit nooit

Het wordt niet zo in het openbaar benoemd, maar fracties voelen het als een verademing, als een bevrijding niet langer te hoeven functioneren onder het CDA-juk. In deze overgangsfase naar de raadsverkiezingen in maart volgend jaar, komt de term bestuurlijke vernieuwing vaker om de hoek kijken. "Wij weten van niks", riep Reintjes. 

Hoe ziet zo'n vernieuwing eruit, waar schortte het eerder aan, wat moet anders en met wie? Dan komt ook het functioneren van Winants in beeld. Zet zijn flaters op een rijtje, constateer dat hij een ouderwetse, onverbeterlijke CDA-adept is, dat hij als enige CDA'er in het college een sta-in-de-weg is voor de zeven handen op één buik en zie daar: de cocktail die nodig is om Winants weg te sturen en het CDA daarmee de nekslag te geven, is compleet. De weg naar bestuurlijke vernieuwing kan handen en voeten worden gegeven. Dat zijn de zeven aan de inwoners verplicht om het wegsturen van Winants te legitimeren. In dat licht is het onbestaanbaar dat het CDA een plek krijgt in de coalitie na de verkiezingen. Behalve als de partij in maart iedereen verplettert.