Gezichten uit het verleden (5, slot)
Overloon | Op de begraafplaats van de Commonwealth War Graves Commission in Overloon, in de volksmond ook wel het Engels kerkhof genoemd, bevinden zich 281 graven. Ieder met een eigen verhaal. In deze reportageserie belicht de Werkgroep Overloon War Cemetery iedere keer één zo’n bijzonder verhaal. Deze keer grafnummer 13, vak IV, rij B: Godfrey Evans (1923 – 1944). De toevalsfactor.
“Incidenten als deze maken iedereen duidelijk waar wij voor vechten.”
(Bron: citaat uit brief Godfrey Evans aan zijn ouders en zussen)
Samenvatting deel 1: Na een intensieve trainingsperiode is Godfrey aangekomen in Normandië. Op naar het front! Godfrey dient intussen bij S Company, onderdeel van de King's Shropshire Light Infantry, 4th Bn. Ze bevrijden deze dagen Franse dorpjes en steden van de Duitse bezetters en blijven toegejuicht worden door de plaatselijke bevolking. Godfrey ontmoet een heel mooi Frans meisje en is flink onder de indruk van haar, maar er is geen tijd om te blijven. De strijd gaat door! Zij wil dat hij met haar blijft schrijven, Godfrey belooft het haar. Een ander meisje, dat perfect Engels spreekt, vertelt hem hoe zwaar de Fransen het de afgelopen vier oorlogsjaren hebben gehad. Het is een eye-opener voor Godfrey, die hier ook zelf ziet hoe de door de Fransen opgepakte moffenmeiden worden kaalgeknipt en kaalgeschoren.
Daarnaast ziet Godfrey in verschillende dorpen waar ze aankomen dat de terugtrekkende Duitsers daar alles hebben geplunderd uit de winkels en woonhuizen. Godfrey wordt in deze fase vele malen geconfronteerd met de wreedheden van de oorlog. Duitsers die op zoek waren naar een Franse verzetsstrijder, de man niet konden vinden en toen zijn vrouw wilden oppakken. De vrouw kon vluchten, maar haar drie jonge kinderen niet. Als represaille werden de drie kinderen door de Duitsers tegen de muur gezet en ter plaatse geëxecuteerd. Het oudste kind zou over een paar dagen zeven jaar geworden zijn. Het zijn gebeurtenissen als deze waarover Godfrey schrijft: “Incidents like this makes one understand what we are fighting for.” (“Incidenten als deze maken iedereen duidelijk waar wij voor vechten”). Gelukkig is er ook tijd voor ontspanning. Godfrey en de mannen gaan naar een dansfestijn, maar concluderen dat de Franse meisjes niet kunnen dansen. Tenminste, niet naar Britse maatstaven.
In Frankrijk bevrijden ze onder andere Vernon, Beauvais en Amiens. In België bevrijden ze Antwerpen op 4 september. Ook daar ontmoeten de bevrijders hetzelfde enthousiasme als in Frankrijk. Godfrey wordt regelmatig mee uitgevraagd door plaatselijke meisjes. Hij krijgt whisky met brandy te drinken, maar de vloer begint al snel hevig te draaien. Na Antwerpen volgen Mechelen en Leuven. Rond 20 september steken ze bij Valkenswaard de Nederlandse grens over. Godfrey vindt Nederland een fascinerend en pittoresk land. Hij geniet van de uitbundige Nederlandse bevolking die hen verwelkomt. De Britten krijgen overal bloemen aangeboden, maar ook appels, peren, tomaten en perziken.
Godfrey geniet van uitbundige Nederlanders
In de vooravond van maandag 25 september arriveert ook Godfrey met zijn regiment van 4KSLI via Gemert en Elsendorp in Sint Anthonis. Intussen is Sint Anthonis vanuit Deurne en Oploo al volgelopen met Britse militairen en voertuigen. Tegelijkertijd is het een zwarte dag, want een paar uur eerder zijn in het dorp Lieutenant Colonel Orr, Lieutenant Colonel Silvertop en Lance Corporal Lock om het leven gekomen door schoten vanaf passerende Duitse half-tracks op de vlucht.
De volgende dag, dinsdag 26 september, blijft het rustig in Sint Anthonis. De Britten stellen hun troepen opnieuw op en er zijn kleinere acties richting Boxmeer en Sambeek. De Britten zijn in afwachting van de komst van de Amerikaanse 7th Armored Division, ook wel de Lucky 7th genaamd. De Amerikanen hebben van opperbevelhebber Montgomery opdracht het Duitse bruggenhoofd Venlo op te rollen. Zodra die flank vrij is kunnen de geallieerden vanuit deze regio Duitsland binnentrekken. De aanval op Overloon en Venray zal de eerste fase zijn. De Amerikanen zijn in snel tempo onderweg vanuit Metz, uit Frankrijk.
Op woensdag 27 september in de ochtend ondernemen Britse Challenger- en Cromwelltanks van de 15/19th Hussars een verkenningstocht richting Stevensbeek, richting Overloon. Bij de beek tussen Sint Anthonis en Stevensbeek worden zij verrast door hevig afweervuur van de Duitse Sturmgeschutz en Panthertanks die zich ten zuiden van Stevensbeek in de bosrand hebben verscholen. Commandant kapitein Ronald Ellis sneuvelt in zijn tank door een ingeslagen mortiergranaat. In de commotie belandt een tweede tank in een sloot. Daarna wordt een Panthertank uitgeschakeld, maar de Britten trekken zich terug.
Godfrey neemt met zijn regiment deze ochtend niet deel aan de gevechtshandelingen in Stevensbeek. Hij is nog steeds in Sint Anthonis en staat met zijn carrier geparkeerd bij een huis aan de rand van het dorp. Plotseling een enorme knal! Uit het niets slaat een Duitse granaat in het huis! Godfrey is op slag dood. Hij is de enige die op die plek sneuvelt, er vallen geen andere doden of gewonden. Het is ook de enige granaat die deze dag terecht komt in het dorp. Deze granaat is afkomstig uit de Duitse stellingen in de bossen tussen Stevensbeek en Overloon, afgevuurd tijdens de Britse aanval op Stevensbeek op datzelfde moment.
Het is een pijnlijke constatering, maar Godfrey is letterlijk op het verkeerde moment op de verkeerde plaats en is het slachtoffer van de toevalsfactor. Het lichaam van Godfrey wordt daarna overgebracht naar de boomgaard van de familie Van Sambeek aan de Molenstraat waar hij tijdelijk wordt begraven.
De dood van Godfrey is tragisch nieuws voor de familie in Swansea. Vader Leonard staat zoals gewoonlijk te wachten op de postbode, op weer een nieuwe brief van zijn zoon van het front. Wanneer Leonard ziet dat de postbode naar hem toe komt met een brief vraagt hij aan de postbode: “Is that a letter from my boy?” (“Is dat een brief van mijn jongen?”). Het is echter het telegram waarin staat vermeld dat zijn zoon Godfrey is gesneuveld.
Op 27 mei 1947 worden Godfreys stoffelijke resten overgebracht van Sint Anthonis naar de Commonwealth War Graves Commission begraafplaats in Overloon. Zijn graf wordt daarna geadopteerd door de zusters van het Mariaklooster in Overloon. Godfrey had na de oorlog willen terugkeren naar Swansea, terug naar zijn familie, terug naar huis. Weer het zorgeloze leven oppakken dat hij leidde vóór de oorlog. Zijn droom is ruw ten einde gekomen in een vreemd land ver van huis. Zijn dood is de start van een verdriet dat de hele familie voorgoed heeft geraakt.
Godfrey Evans. De intelligente, sportieve, charmante, welgemanierde en welopgevoede jongen uit Swansea. Voor altijd in de harten van iedereen die hem heeft gekend.
Antwoorden op vragen familie:
Binnen de familie leefden al sinds 1944 onbeantwoorde vragen over de dood van Godfrey. De werkgroep is erin geslaagd via intensieve research, interviews en nieuwe getuigenverklaringen de familie te voorzien van verlossende antwoorden. Zoals de exacte locatie in Sint Anthonis waar Godfrey om het leven kwam (het exacte huis aan de huidige Peter Zuidstraat), hoe hij om het leven kwam, de exacte locatie waar hij tijdelijk is begraven en diverse ontbrekende persoonsnamen en connecties bij de binnen de familie aanwezige voor hen onbekende foto’s uit de jaren 40.
De volledige lange versie van dit artikel, inclusief veel achtergrond- en dossierinformatie, extra fotomateriaal en uitgebreide bronvermelding, is binnenkort te vinden op de nieuwe website van de werkgroep (website nog under construction).
De Werkgroep Overloon War Cemetery stelt zich onder meer ten doel om bij zoveel mogelijk graven op de CWGC-begraafplaats de foto’s en verhalen te achterhalen, eer te brengen aan de aldaar begraven gevallenen en zo deze geschiedenis levend te houden.
Meer informatie over het project en de werkgroep op www.werkgroepoverloonwarcemetery.jouwweb.nl en www.facebook.com/WerkgroepOverloonWarCemetery.
