Sint Antonius-Abt waakt over een uniek muurkapelletje aan de Hiept
Venray | Bakhuizen werden in het kader van brandpreventie, altijd gebouwd op afstand van het woonhuis of de boerderij en gebruikt voor het bakken van brood, vla en het drogen van fruit.
’s Winters deden ze dienst als een warme werkplaats voor bijvoorbeeld het repareren van klein gereedschap, het vlechten van bijenkorven of het doen van een middagdutje op een beschutte plek. De oven werd gestookt met takkenbossen, waarbij de vonken met de rook omhoog vlogen en in de omgeving neerdwarrelden. De meeste boerderijen waren vroeger bedekt met een strodak; het brandgevaar was groot. Bij de bouw werd terdege rekening met de gebruikelijke windrichting en op veel plaatsen golden zelfs speciale voorschriften met betrekking tot de afstand tussen bakhuis en woning of stal.
In Venray zijn slechts een paar bakhuisjes bewaard gebleven, waarvan het bakhuisje op Hiept 3, een gemeentelijk monument is, dat vermoedelijk gebouwd werd in de 18e eeuw. Het is een zeer bijzonder en voor Venray uniek, exemplaar vanwege de combinatie met de in de 19e eeuw er tegenaan gebouwde muurkapel die werd toegewijd aan Sint Antonius-Abt. In de volksmond sprak men wel over Antonius met ’t varken, de patroonheilige van de boeren en het vee. Antonius werd geboren in 250 in Egypte en werd 105 jaar oud. Zijn sterfdag 17 januari werd later zijn naam- of feestdag. Antonius-Abt, wordt beschouwd als de oprichter van de eerste kloostergemeenschap. Hij steunde op een Tau-staf (reis- en gebedstaf), waaraan soms een bel hangt om de monsters te verdrijven, en had een boek vast, dat verwijst naar de door hem opgestelde leefregels.
Het oorspronkelijke, gepolychromeerd (veelkleurig beschilderd) eikenhouten beeld (ca. 70 cm hoog), was veel ouder dan de huidige muurkapel en stamt uit ca. 1630. Als attributen zijn de T-staf met bel en het boek wel aanwezig, maar het varken ontbreekt. De Venrayse kunstenaar Piet Clephas maakte rond 1960 een eikenhouten kopie. (foto links onder). Dit beeld werd na grondige restauratie van het muurkapelletje door de Stichting Kruisen en Kapellen, op zondag 19 januari 1986 in de kapel geplaatst. In 2009 werd van dit beeld, eveneens door de Kruisen en Kapellen, een kunststof afgietsel gemaakt (foto rechtsonder), dat geschilderd werd in de kleuren van het oorspronkelijke beeld. De twee houten beelden staan nu in het Venrays Museum.
Frans de Roos maakte tien jaar geleden deze foto van het bakhuisje met muurkapelletje. Het is zorgwekkend om te zien hoe snel de weerselementen vrij spel hebben gekregen over de conditie van dit unieke monumentje.
Tekst: Leonie Cals. Bronnen: Bakhuizen in Limburg; Stichting Kruisen en Kapellen Venray, Monumentjes van Devotie, Stichting Venray Monumentaal (SVM) secretariaat: Hoofdstraat 23, 5864 BC Meerlo, E-mail: venraymonumentaal@live.nl