Afstand
Venray | In de schrijf-kring van Literair Café Venray hebben we onlangs een discussie gehad over poëtisch taalgebruik. Wat moeten we daaronder eigenlijk verstaan? Als voorbeeld geef ik het gedicht ‘afstand’ van oud-Venrayse Dorien de Wit uit haar debuutbundel ‘eindig de dag nooit met een vraag’ (zie Peel en Maas van 4 maart 2021).
afstand
massa is een natuurkundige grootheid
die met traagheid samenhangt
als je naar me toe loopt word je groter
de meeste ochtenden weet ik niet waarvan ik wakker werd
ik kijk rond en stoot mijn ogen aan de nieuwe kast
als je van me weggaat word ik kleiner
in de gang hangt een foto van ons voor een stadsplattegrond
jouw wijsvinger geeft aan waar we ons bevinden
op de kaart, in het echt
als ik heimwee heb denk ik aan de foto
waarop wij ver weg zijn
je kunt de horizon verschuiven door te bewegen met je hoofd
als je iets verplaatst vult de leegte zich meteen met lucht
als jij je verplaatst vult de lucht zich met leegte
Uit: Dorien de Wit: eindig de dag nooit met een vraag (2021)
Enkele regels uit het gedicht:
‘als je naar me toe loopt word je groter’
Een persoon die dichterbij komt wordt groter voor de ik-persoon; immers veraf lijkt een object of persoon kleiner.
Maar dan:
‘als je van me weggaat word ik kleiner'
Waarom staat er niet ‘word jij kleiner' (bezien vanuit de ik-persoon)? Bezien vanuit de andere persoon (die weggaat) wordt de ik-persoon kleiner. Maar wordt de ik-persoon, bezien vanuit haarzelf, ook niet kleiner? Ervaart zij zichzelf niet kleiner indien de ander van haar weggaat?
Wat vindt u trouwens van ‘stoot mijn ogen aan de nieuwe kast' ? Indien je je hoofd stoot aan de nieuwe kast, dan doet dat pijn. Als je rondkijkt en je ogen stoot aan de nieuwe kast, doet het dan ook pijn? Geen letterlijke fysieke pijn, maar een ander soort pijn.
Mooie vakantiekiekjes zullen we allemaal wel hebben, al of niet in een album geplakt of opgenomen in een digitaal fotoboek. En heimwee naar de mooie tijden van vrijheid en genieten van vakantie kan ieder wellicht in zich oproepen. Maar het woord vakantiekiekje klinkt toch anders dan heimwee naar ‘de foto waarop wij ver weg zijn'.
De laatste regel treft je in het hart: ‘als jij je verplaatst vult de lucht zich met leegte’.
Is de ander weg dan ervaar je een gemis, een leegte in je eigen bestaan. Dit is een andere leegte dan de leegte in de voorgaande regel (‘vult de leegte zich meteen met lucht’). Het woord leegte heeft daar een andere betekenis.
In deze mooie poëtische zinnen wordt duidelijk wat ‘afstand’ inhoudt; door telkens te wisselen van perspectief wisselt ook de betekenis van de woorden.
Op de website laurensjzcoster.blogspot.com kunt u zich inschrijven voor een dagelijks gedicht. Voedsel voor uw geest en uw welbevinden. Hoe poëtisch is dat?
André Leijssen,
Bestuurslid van Stichting Literair Café Venray.