Berenschot mag deze vragen niet vergeten te stellen
VENRAY | Voor de zomer presenteert Bureau Berenschot het integriteitsonderzoek naar wethouder Jan Loonen (CDA). Heeft Loonen in 2016 integer gehandeld bij een gronddeal waarbij hij als privépersoon 37 hectare grond bij de Loobeek kocht van het waterschap? Om tot het finale antwoord te komen, liggen eerst tal van andere vragen op tafel. Wat moet Berenschot niet vergeten te vragen?
Door Henk Baltussen
Dat ook helder moet worden of hij zijn positie als wethouder misbruikt heeft, moge eveneens duidelijk zijn. En ook of hij daarbij privévoordeel heeft behaald. Tevens moet Berenschot eerst zelf de essentiële en principiële vraag beantwoorden of het integer is dat een wethouder grondzaken in zijn eigen gemeente privé grondtransacties verricht waarbij tonnen aan gemeenschappelijk geld is gemoeid. En die vraag tevens voorleggen aan alle anderen die Berenschot interviewt in het kader van het onderzoek.
Crisis
Op 17 december 2016 beklonken Loonen en het 'schap' de koopovereenkomst. Of was dat vooral een solo-actie van toenmalig interim-dijkgraaf Ger Driessen, oud-gedeputeerde en evenals Loonen van CDA-huize? Dat de twee elkaar bestuurlijk allang goed kennen, is algemeen bekend. Driessen heeft nu een eigen adviesbureau en is in die hoedanigheid betrokken bij de herontwikkeling van bedrijventerrein De Brier in Venray. 'Ger Driessen gaat veel verder dan louter adviseren', schrijft hij op zijn eigen website. En ook: 'Door de brede ambtelijke en bestuurlijke ervaring bij gemeente, waterschappen, provincie en Rijk, weet hij als geen ander hoe lijnen lopen bij overheid en bedrijfsleven'. Met de wetenschap van nu, doelend op de bestuurlijke crisis in de provincie door CDA-vriendjespolitiek, lees je de aanprijzing van Driessen toch anders. Berenschot zal vast door hebben dat bij de Horstenaar veel Loobeek- en Loonen-kennis zit.
Muurvast
Loonen en Driessen voerden 5 november 2016 een afrondend gesprek over de gronddeal. Maar dat was aanvankelijk niet de bedoeling. De eerste onderhandelingen voerde Loonen met Joke Kersten, toenmalig dagelijks bestuurslid (DB) van Waterschap Peel na Maasvallei, dat enkele weken later met het andere Limburgse schap fuseerde tot het huidige Waterschap Limburg. Had Loonen haast om de deal rond te krijgen met de fusie in zicht? In elk geval verliepen de onderhandelingen over de grondtransacties stroef. 'Erg stroef', meldt een bron (naam bij de redactie bekend) die al vele jaren algemeen bestuurslid (AB) is van het waterschap. Kersten zat muurvast, waarna interim-dijkgraaf Ger Driessen de zaak razendsnel vlottrok. Waarom zat de zaak eigenlijk vast en waarom vonden Driessen en Loonen elkaar in een vloek en een zucht, iets wat Kersten niet lukte?
Erik Keulers, sinds mei 2018 secretaris-directeur bij het schap, hoofd van de ambtelijke organisatie en secretaris van het DB en AB, ondertekent samen met de dijkgraaf alle besluiten. Keulers kwam in 2013 in dienst van Waterschap Peel en Maas. Hij liet al eerder weten 'dat er pittig is onderhandeld met Loonen'. Om de Loobeek weer te laten meanderen, was grond van Loonen nodig. Volgens Keulers kon Loonen daarom eisen stellen. "Maar hij is niet bevoordeeld boven anderen."
Subsidiepot
Welke eisen stelde Loonen dan (let wel, in dit geval een wethouder die in eigen tijd met het waterschap op het scherp van de snede onderhandelt om in zijn eigen gemeente het onderste uit de kan en uit de provinciale subsidiepot te halen), wie deed er water bij de wijn? Uiteindelijk kocht Loonen bij de Loobeek gronden met een oppervlakte vergelijkbaar met zo'n 75 voetbalvelden. Gronden die het waterschap eerder verwierf van provincie, Staatsbosbeheer en particulieren. Berenschot zal vast van die laatste drie partijen willen weten wat ze ervan vinden dat het waterschap die gronden uiteindelijk voor 25 tot 45 cent minder per vierkante meter aan Loonen doorverkocht. En de boeren rondom de Loobeek willen ongetwijfeld weten waarom die gronden naar een wethouder ging die geen agrariër is en waarom zij naast de (subsidie)pot piesten.
De gronden zijn een uitkomst voor Wim Loonen, Jans broer, die er zijn koeien op kan laten grazen en wiens zonen eveneens Loobeekgronden verwierven. Die gronden vormen een aaneengesloten lint van enkele kilometers. Om zo'n lint in familiebezit te krijgen, gaan jaren aan onderhandelingen vooraf. Dat is niet geheim te houden. Berenschot zal vast uitzoeken hoe dat zo lang onder de pet bleef.
Saillant
Loonen was van januari 2010 tot de verkiezingen van maart 2011 lid van Provinciale Staten en wethouder van Venray. De oppositie in de raad van Venray tekende toen zonder succes protest aan tegen die dubbelfunctie. Saillant detail: in die periode was Driessen gedeputeerde in Limburg. Meldde Loonen al zijn grondacties in Venray en aan Maastricht, hoe dan en wat wisten de gemeenteraad en Provinciale Staten ervan? Sloot zijn eigen partij CDA Venray (met Jans broer Toon als fractieleider) de ogen ervoor, hoorde wegkijken tot de praktijken dat net als bij de provincie ook in Venray gemeengoed blijkt? Berenschot zal zichzelf gaandeweg het onderzoek meer en meer afvragen of al die praktijken moreel door de beugel kunnen. Dan is er nog een vraagje: Jan Loonen verstrekte in 2019 als voorzitter van Stuurgroep Gezondste regio Noord-Limburg een opdracht aan Berenschot. Datzelfde bureau zal zichzelf op z'n minst hebben afgevraagd of het verstandig is om Loonen door te zagen. Het antwoord is bekend.
Maar wie weet is al veel duidelijk voordat Berenschot uitsluitsel geeft. Een extern bureau onderzoekt binnen Waterschap Limburg het doen en laten van de eigen bestuurders in het Loobeek-dossier. De uitkomsten van dat integriteitsonderzoek zijn er over een week of twee. De eerder genoemde bron spreekt van 'interessante bevindingen' en 'schoon schip maken'. Hoe de familie Loonen, CDA, raad en college er vanaf komen, is voor ieder nagelbijtend afwachten.