Gezichten uit het verleden (3)
Overloon | Op de begraafplaats van de Commonwealth War Graves Commission in Overloon, in de volksmond ook wel het Engels kerkhof genoemd, bevinden zich 281 graven. Ieder met een eigen verhaal. In deze reportageserie belicht de Werkgroep Overloon War Cemetery iedere keer 1 zo’n bijzonder verhaal. Deze keer grafnummer 14, vak III, rij E: Hubert Orr (1910 – 1944).
Fatale splitsing
“We hebben toch troepen gestationeerd op die andere straat, of niet?“ “Ja, natuurlijk hebben we dat.” “Maar ik denk niet dat dit een van ons was. Het klonk als een Duits machinegeweer.” “Ja, zo klonk het enigszins.”
Bron: citaat uit ‘Roscoe the bright shiner’, Biografie over Charles Barnet ‘Roscoe’ Harvey.
Hubert Gerald Orr wordt geboren in 1910. Hij is de zoon van Lieutenant Colonel Gerald M. Orr en Evelyn Orr. Hubert trouwt met Helen Leir, afkomstig uit Camberley (Surrey) en weet in het leger op te klimmen tot Lieutenant Colonel, dezelfde rang die zijn vader ook had in het leger. In september 1944 is Hubert de Battalion Commander van de Durham Light Infantry, 3rd Battalion Monmouthshire Regiment. De dood van Orr is terug te voeren naar een plotseling besluit van een Duitse Kampfgruppe de nacht daarvoor. Dat besluit zet een kettingreactie in gang, een serie opeenvolgende gebeurtenissen die de volgende dag zullen eindigen met het drama in Sint Anthonis.
In de dagen na de mislukte operatie Market Garden is het flink onrustig in het oostelijke deel van Brabant en komt het tot verschillende schermutselingen tussen de Britten en Duitse troepen die zich hergroeperen en stationeren. Op zaterdag 23 en zondag 24 september komen er al Britse patrouilles uit de richting van Grave naar Sint Anthonis. Beide keren raken ze in vuurgevecht met in eerste instantie in het dorp toevallig aanwezige Duitsers en later met terugtrekkende Duitsers waarbij een Duitse munitiewagen in brand wordt geschoten. De Britten trekken zich op zondagavond terug naar Grave, waarna er toch weer Duitsers terugkomen in Sint Anthonis.
Diezelfde zondag krijgen vijf Duitse half-tracks van de 107e Panzerbrigade opdracht om vanuit Gemert naar Oploo te trekken om daar de tactisch belangrijke splitsing Gemertseweg – Peelkant te bewaken. Deze half-tracks zijn van het type Hanomag Sd.Kfz 251/21. Allen zijn uitgerust met een Drilling MG151- machinegeweer, een anti-aircraft 3-loops 15 mm-machinegeweer dat wordt bediend door een Panzergrenadier (de boordschutter). Dit machinegeweer is zo krachtig dat het bij een gecombineerde vuursnelheid van 2000 rounds per minuut zijn hele voorraad van 3000 kogels in slechts negentig seconden eruit jaagt. De half-trackbemanning bestaat verder uit de chauffeur en een aantal bewapende infanteristen, maximaal negen personen.
De 107e Panzerbrigade is onderdeel van de Kampfgruppe Walther, een geïmproviseerde eenheid van fanatieke Duitse troepen onder bevel van Fallschirmjäger Kolonel Erich Walther. Deze Kampfgruppe is een verzameling troepen afkomstig van de Lufwaffe, de Waffen-SS en de Wehrmacht (waaronder de 107e Panzerbrigade, die veel frontervaring heeft opgedaan in Rusland). De Gruppe is opgericht om de brug bij Lommel te heroveren. Dat mislukt en de Gruppe raakt daarna verwikkeld in de strijd om de Corridor, de geallieerde aanvoerroute naar Nijmegen tijdens Market Garden. Zware gevechten bij Son, Nuenen en Veghel zijn het gevolg.
Gesterkt door het tot staan gekomen offensief van de geallieerden bij Arnhem besluiten de Duitsers om het bruggenhoofd Venlo te versterken. Onderdeel daarvan wordt een verdedigingslinie die opgezet moet worden in de bossen tussen Stevensbeek en Overloon. Kampfgruppe Walther besluit daarop, om uit handen te blijven van het oprukkende Britse leger, die nacht van zondag op maandag vanuit Gemert te vertrekken en via Elsendorp en Oploo of Sint Anthonis naar Overloon te rijden.
Toch zal de Kampfgruppe die nacht alsnog kiezen een andere route te volgen. Een meer beschutte route om zich aan het zicht te onttrekken van de Britse bommenwerpers die de terugtrekkende Duitse troepen volop met bommen bestoken. In plaats van Elsendorp en Oploo kiest de Gruppe nu voor een route via Bakel en Milheeze richting
De Rips.
Aangekomen bij het jachtopzienershuis aan de Stippelberg, midden in de bossen aan de weg van Milheeze naar De Rips, houdt de Gruppe halt. In het huis op de bovenverdieping bevinden zich 3 mannen die vanaf daar de troepenbeweging nauwkeurig volgen en driftig aantekeningen maken: Hendrik Jan Ledeboer en de broers Jas en Noud van der Ven (beiden centrale figuren in het plaatselijke verzet). Plotseling horen zij twee Duitsers de trap op komen en worden 2 van de 3 mannen onder schot gedwongen om een eind met de Gruppe mee te gaan en hen de weg naar Venray te wijzen. Die weg is de Hazenhutsedijk, even verderop rechts. Het moet een surrealistisch en angstig apocalyptisch beeld zijn om midden in de nacht op die eenzame locatie opeens een complete Kampfgruppe bestaande uit tientallen tanks en voertuigen en honderden militairen voor je deur te hebben staan en de weg te moeten wijzen. Maar de 3 doen wat hen wordt gevraagd, ze hebben geen keuze. De volgende ochtend nadat de laatste Duitsers van de Gruppe zijn gepasseerd zien de mannen een paar uur later over dezelfde weg de eerste Britse troepen langskomen.
Onwetend van de plotselinge routeverandering van hun Kampfgruppe tijdens de afgelopen nacht, staan op maandagmiddag de vijf half-tracks nog steeds opgesteld bij de splitsing Gemertseweg – Peelkant. Bij de splitsing zelf drie half-tracks en de andere twee een eindje verderop aan een zijweg van de Peelkant. Er is geen communicatie meer geweest met de Gruppe, want de half-tracks zijn nog steeds in afwachting van de komst van de Kampfgruppe uit de richting Elsendorp. Wachten en wachten. Zou er iets misgegaan zijn? Ze blijven de omgeving goed in de gaten houden, want ook zij horen vanaf die locatie de onophoudelijke geluiden van een paar kilometer verderop, de Britse regimenten die vanaf de ochtend over de Deurnseweg richting Oploo trekken. Plotseling horen de half-trackbemanningen uit de richting Elsendorp het geluid van rijdende tanks dichterbij komen. Zal dat hun Kampgruppe zijn? Eindelijk!
Tegelijkertijd blijft Sint Anthonis uit de richting Oploo volstromen met Britse troepen van de 3rd Battalion Royal Tank Regiment (3RTR) van Lieutenant Colonel David Silvertop (de bevrijder van Antwerpen) en de 3rd Battalion Monmouthshire Regiment (3MONS) van Lieutenant Colonel Hubert Orr. De troepen zullen in Sint Anthonis wachten op de versterkingen van de 159e brigade. De eerder die ochtend in Sint Anthonis nog aanwezige Duitsers hebben zodra ze de eerste Britten zagen aankomen het dorp snel verlaten.
Terwijl de half-trackbemanningen op de splitsing Gemertseweg – Peelkant nu verwachten hun Kampfgruppe snel in beeld te krijgen, verlaat in Sint Anthonis Silvertop zijn veilige tank. Zijn chauffeur brengt hem in een jeep naar de afgesproken overleglocatie een eindje verderop, de splitsing Lepelstraat – Perdshemel. Ook Hubert Orr komt daar naartoe. Silvertop is rond 15.30 uur in Sint Anthonis gearriveerd, Orr iets eerder. Beiden zijn kort daarvoor via de radio opgeroepen door Brigadier Generaal Charles Barnet “Roscoe” Harvey (Brigade Commander 11th Armoured Division) dat hij (Harvey) en zijn Brigade Major J. Thompson bijna in Sint Anthonis zijn. Harvey wil spoedoverleg met Silvertop en Orr over conflicterende rapporten over de exacte posities van de voorste Britse troepen.
De gekozen overleglocatie, de splitsing Lepelstraat – Perdshemel, is een vrij open plek waar de Lepelstraat naar het zuiden afbuigt naar Oploo. Deze splitsing is een merkwaardig gekozen locatie. Logischer zou zijn geweest onder deze omstandigheden te overleggen op een beschutte, beveiligde locatie.
Op de splitsing Gemertseweg – Peelkant kijken de half-trackbemanningen nu in spanning de Germertseweg af. Het geluid uit richting Elsendorp wordt steeds luider. Ieder moment kunnen de eerste voertuigen van hun Kampfgruppe in beeld verschijnen. Eindelijk, daar zijn ze en… Tot hun grote schrik zien ze daar opeens niet hun Kampfgruppe komen, maar Britse tanks! Wegwezen! Nu! Ze moeten hier weg!
Vervolg en slot in de volgende editie: Drama in Sint Anthonis.
De Werkgroep Overloon War Cemetery stelt zich onder andere ten doel om bij zoveel mogelijk graven op de CWGC-begraafplaats de foto’s en verhalen te achterhalen, eer te brengen aan de aldaar begraven gevallenen en zo deze geschiedenis levend te houden.
Meer informatie over het project en de werkgroep staat op www.werkgroepoverloonwarcemetery.jouwweb.nl en www.facebook.com/WerkgroepOverloonWarCemetery/
Bronvermelding:
Autumn Gale (auteurs Jack Didden & Maarten Swarts)
Kampfgruppe Walther and Panzerbrigade 107 (auteurs Jack Didden & Maarten Swarts)
Roscoe the bright shiner (auteur Tim Fitzgeorge-Parker)
Oorlog en bevrijding in Oploo c.a. (auteurs M. Goossens & J. van Gogh)
De auteur namens de werkgroep dankt: Martien Mahler, Piet Peters, Oscar Huisman, Hans Ooms, Will Trienekens.
