Alleen raad kan halt toeroepen aan verstikkende politieke klimaat
VENRAY | Gronddeals die wethouder Jan Loonen (CDA) in 2016 privé sloot met Waterschap Limburg (vorig jaar 12 juni kocht hij 37 hectare grond aan in het Loobeekdal) zorgen voor veel ophef in Venray. Ook binnen de politiek. De affaire maakt ook in een klap de verstikkende, rigide staat waarin de Venrayse politiek verkeert duidelijk. ’Nu is de tijd rijp voor verandering’, valt in politieke wandelgangen te beluisteren. Maar hoe?
Sommige fracties moesten het nieuws uit de krant halen en reageerden geschokt. Ze hadden voordien geen idee dat Loonen al jaren met grondtransacties bij de Loobeek doende was. Andere wisten het wel. Hoe kon Loonen, bezig aan zijn elfde jaar als wethouder, rustig zijn gang gaan alsof het de normaalste zaak van de wereld is? En daarbij alle medewerking kreeg van bijvoorbeeld het waterschap, van zijn partij, van de colleges waarvan hij deel uitmaakte? De plotselinge crisis waarin de Venrayse politiek verkeert, verplicht partijen met een helikopterblik die politieke atmosfeer onder de loep te nemen. Weinig transparantie en informatiegebrek zijn veelgehoorde kwalificaties, alsmede vriendjespolitiek en 'CDA-lijntjes'. Enigszins vergelijkbaar met de Rutte-doctrine, een kreet die door de kindertoeslagaffaire onlangs opdook. Die doctrine behelst zo weinig mogelijk informatie delen met de Tweede Kamer en journalisten en discussies tussen ambtenaren onderling en met bewindspersonen worden binnenskamers gehouden.
In Venray is ongeveer hetzelfde aan de hand. Neem industrieterrein De Spurkt. Hoe is het mogelijk dat, vlak voordat de raad een besluit neemt over dit ingrijpende miljoenenproject, enkele juristen moeten komen uitleggen dat het Spurkt-voorstel van Loonen een farce is? De uitleg die Loonen er op 24 november aan gaf (De Spurkt is alleen voor Venrayse bedrijven, geen plaats voor XXL-blokkendozen, het wordt vooral een ‘groen’ bedrijventerrein en hoe zit het met de zeggenschap) blijkt volgens de advocaten op drijfzand gebaseerd. Raadsleden die off the record spreken, hebben het over leugens en misleidingen van Loonen.
Tal van vragen doemen plots op. Waarom moet dat industrieterrein per se daar komen liggen? Want daar was immers geen discussie over mogelijk. Wat voor belang heeft Loonen dat het daar komt? Zeker nu Loonen aan de andere kant van de Overloonseweg tientallen hectaren aan gronden in bezit blijkt te hebben. Waarom werden de vele honderden dossierpagina's over De Spurkt pas kort voor de commissievergadering van 24 november aangeleverd? De leden kwamen tijd tekort om dat allemaal door te spitten. Waarom produceren zijn ambtenaren voor een zo belangrijk, beeldbepalend project een plan dat na onafhankelijke juridische beoordeling alleen maar rijp is voor de prullenbak? Die ambtenaren zullen zich ook rot schamen over zoveel prutswerk. Schamen, dat zullen ook veel raads- en commissieleden zich doen. Waarom laten ze zich dat allemaal gebeuren? En dan die vermaledijde grondtransacties? Hadden ze het moeten weten? Om een transparantie discussie over activiteiten rond de Loobeek te kunnen voeren, hadden de fracties dat natuurlijk moeten weten. Hadden ze het kunnen weten? Dat is lastiger. Als een wethouder dergelijke deals niet meldt, hoe kom je daar dan achter? Blijkbaar is het college volgens de berichten wel op de hoogte van de grondtransacties van Loonen. Dat wil dan tevens zeggen dat de rest van het college met die deals kan leven, dat de collegeleden de handel en wandel van Loonen billijken en ervan wegkijken. Al jarenlang. Zo ontstaat er een klimaat, een systeem waarin iedereen zich langzamerhand schikt. Dat systeem wordt gevoed door machtspolitiek die Venray al jarenlang beheerst. Aan de basis daarvan staat het CDA, dat sinds jaar en dag deel uitmaakt van het college. Sinds 1998 behaalde de partij in Venray zeven tot tien zetels en is tot nu toe altijd de grootste partij geweest. Voor 1998 noteerde het CDA al eens een absolute meerderheid in de raad.
Die overmacht vertaalde zich natuurlijk ook in het aantal wethouders, dat niet zelden meer dan één was. De huidige situatie in het college is dat het CDA daar de boventoon voert: van de zes leden (inclusief de gemeentesecretaris) hebben er vier de CDA-kleur: de wethouders Jan Loonen en Anne Thielen, burgemeester Luc Winants en gemeentesecretaris Evert Voorn, die afgelopen september die functie oppakte en voordien voorzitter van CDA Venray was. De familielijnen zijn ook duidelijk. Jan Loonens broer Toon is fractievoorzitter, Wim Thielen (vader van Anne) is nu voorzitter van CDA Venray en zijn vrouw is beleidsmedewerker bij de gemeente Venray. Veel raadsleden, ook die van andere partijen, vervullen functies in hun directe omgeving, zoals in kerk- en sportbesturen, in dorps- en wijkraden. Burgemeester Hans Gilissen zei eerder dat raadsleden zitting kunnen hebben in de dorpsraad en het dorpsradenoverleg 'als ze zich maar bewust zijn van hun rol als raadslid'. Deze structuren maken het mogelijk dat de lijntjes kort zijn, in Venray die lijntjes ten volle worden benut en er langzaam maar zeker dat verstikkende klimaat kan ontstaan. Zaken die in een transparantere omgeving abnormaal zijn, worden op die manier plots normaal. En kan een wethouder Grondzaken (die bijna per definitie altijd voorkennis heeft bij gronddeals) als privépersoon tientallen hectares aan gronden aankopen, waarmee andere familieleden hun voordeel kunnen doen zonder dat er een haan naar kraait. In een dergelijke omgeving kan er ook een industrieterrein in Venray landen (als het tenminste aan dit college ligt) op een plek waar niemand op zit te wachten. De fracties lijken plots tot het besef te komen dat een politieke klimaatverandering noodzakelijk is. Die verandering kan alleen door de gemeenteraad als hoogste bestuursorgaan in gang worden gezet. En CDA Venray heeft broodnodig meer 'Pieter Omtzigten' nodig.