Persvrijheid niet vanzelfsprekend
Venray | Persvrijheid is niet vanzelfsprekend. Dat was het in de Tweede Wereldoorlog niet, en nog steeds niet. Niet alleen in dictatoriaal geregeerde staten, maar anno 2021 blijkbaar ook in Venray, zoals we mogen afleiden uit de pogingen van burgemeester Winants van Venray en het Waterschap Limburg om de publicatie van een kritisch artikel in Peel en Maas over de privé-grondtransacties rondom wethouder Loonen (Grondzaken) te dwarsbomen.
Het is een opsteker - welhaast een historisch moment, bezien in democratisch perspectief van de lokale gemeenschap - dat de redactie van Peel en Maas zich niet liet muilkorven en ten slotte koos voor wat haar taak en grondwettelijke recht is, namelijk de bevolking naar waarheid en zo adequaat mogelijk te informeren over gedragingen van gekozen politici, van bestuurders die kennelijk vinden dat er voor hen andere ethische en zakelijke maatstaven gelden dan voor de 'gewone' burgers die zij vertegenwoordigen. Zonder het onderzoek van de krant was de roep om een extern onderzoek er niet gekomen. Dat het bewuste artikel door woordvoerders van gemeente en waterschap als 'suggestief' is weggezet - en met 19 doorhalingen ('correcties op het concept') zoals dat eufemistisch in voorlichterskringen heet naar de redactie werd teruggestuurd – is tekenend voor de toenemende beïnvloedingsstrategieën van talrijke voorlichters, pr-mensen en communicatiemedewerkers.
Op iedere twee journalisten in Nederland zitten inmiddels zeven voorlichters. Wij, journalisten, horen hen - deze pr-strategen en voorlichters, zowel dames als heren, of net in dienst getreden meisjes en jongens met een hbo-diploma 'marketing-communicatiemanagement' – maar al te vaak op recepties en bij andere informele gelegenheden, met een glas prosecco in de hand en een air van wereldwijsheid en tolerantie, babbelen over het 'belang van transparantie' en 'behoud van pluriformiteit in opinievorming' en 'goede relaties met de pers'. Maar wie deskundige beleidsmedewerkers iets wil vragen, stuit eerst op een muur van deze voorlichters. Hun doel: de ‘insteek' van een verhaal vooraf checken, vragen ‘vooraf' inzien en de 'concepttekst voor publicatie nog even ‘checken' op zogenoemde 'feitelijke onjuistheden'.
Wat ook schering en inslag is: zodra zich rondom hun organisatie iets verdachts (corruptie, fraude, wanbeleid, you name it) afspeelt dat bij verslaggevers terecht kritische vragen oproept, gaan de luiken van het loket 'Voorlichting' maar al te vaak abrupt naar beneden, en/of worden er vage, nietszeggende of ontkennende verklaringen, niet zelden gebeiteld in krom en eikenhouten proza, de wereld in gestuurd, die weer nieuwe vragen oproepen. En voor het stellen van deze vragen zijn redacties als die van Peel en Maas onmisbaar.
Loek Kusiak, Maastricht
(freelance journalist)