'Een schandaal in een schandaal'
VENRAY | Plots was Venray afgelopen weekeinde landelijk nieuws. Aanleiding waren grondaankopen die wethouder Jan Loonen (CDA) privé deed in het Loobeekdal bij Merselo. Loonen kocht vorig jaar op 12 juni 37 hectare aan gronden van Waterschap Limburg. Voor dagblad NRC aanleiding groot uit te pakken. Hierover nam NRC onder meer contact op met Peel en Maas. Hoofdredactie en uitgever van het Venrayse weekblad besloten vorige week op het laatste moment, woensdag vlak voor de deadline, een artikel over de gronddeal niet te publiceren (zie elders in deze krant). De aanleiding voor dit besluit waren enkele telefoontjes van de burgemeester met de hoofdredactie en de uitgever van Peel en Maas. NRC kreeg via een Venrayse bron lucht van de zaak en publiceerde wél. De gemeente Venray en Waterschap Limburg onderzoeken de transacties.
Naast Jan Loonen kocht op 12 juni 2020 ook de Maatschap Loonen 17 hectare Loobeekdalgronden aan van het waterschap. Wim Loonen, een broer van de wethouder, stond aan de basis van de rundveehouderij aan de Boterpot in Merselo, die nu wordt geleid door twee zonen van hem.
Door de aankopen kregen Jan Loonen en zijn neven een aaneengesloten lint van gronden van zo’n drie kilometer lengte langs de Loobeek in bezit. Dat lint begint zuidwestelijk van Merselo en loopt tot aan de Overloonseweg. Begin oktober vorig jaar meldde Peel en Maas dat de maatschap haar rundveebedrijf uitbreidt naar zo'n vijfhonderd dieren. Een vergroting van de veestapel met 81 melkkoeien en 86 stuks jongvee naar vijfhonderd dieren.
Met de aankopen wekt wethouder Loonen volgens Michiel de Vries, hoogleraar Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit, de schijn van belangenverstrengeling op en zet hij zijn integriteit op het spel. “Ontoelaatbaar dit."
Goed beschouwd ligt de oorsprong van de grondaankopen van Jan Loonen (huidig portefeuillehouder Grondbedrijf, Gebiedsontwikkeling, Plattelandsbeleid en Bedrijventerrein in Venray) bij de grootschalige herinrichting van het Loobeekdal. Tussen 2000 en 2005 werden de eerste plannen gesmeed om de Loobeek een fikse opknapbeurt te geven. In die periode (2003) nam Jan Loonen namens het CDA plaats in de Provinciale Staten van Limburg.
In 2005 mondden de plannen voor de Loobeek uit in het programma Samen puzzelen voor de toekomst, dat op 9 mei van dat jaar definitief gemaakt. In de vier jaren die volgden boog een stuurgroep zich over de plannen, waarna tussen 2010 en 2017 ontwerpen werden gemaakt en voorbereidingen voor de werkzaamheden getroffen.
Families bezitten drie km grond in Loobeekdal
In 2010 werd Jan Loonen wethouder in Venray. Gemeente Venray, provincie Limburg en Waterschap Peel en Maasvallei (nu Waterschap Limburg) werken in het Loobeekdalproject als betalende en uitvoerende partijen samen.
Het uiteindelijke doel? Beekherstel en ruimte geven aan het water (meanderen van de beek), ruimte voor landbouw en nieuwe natuurontwikkeling. In 2015 werd het eerste deel van het Loobeekproject, De Haag in Merselo, afgerond. Over een traject van drie kilometer tussen de Zandstraat en de Merseloseweg werd de Loobeek aangepakt. In mei 2020 werd gestart met de deeltrajecten Venraysch Broek en de Spurkt.
Hierbij wordt de Loobeek over een lengte van ongeveer zes kilometer 'natuurlijk slingerend' ingericht. Grondverwerving door Waterschap Limburg (WL), uitvoerder van het project, was dé basis om de herinrichting te doen slagen. Dat Loonen uiteindelijk 37 hectare kon aankopen, heeft alles te maken met het laten meanderen van de Loobeek. Enkele beekslingers kwamen te liggen op gronden die Loonen al eerder had aangekocht.
Daarover moest met WL worden onderhandeld. Erik Keulers (secretaris-directeur van WL) sprak in het NRC over 'pittige onderhandelingen'. Uiteindelijk ging Loonen akkoord met een slingerende Loobeek over zijn gronden. In ruil daarvoor mocht Loonen gronden van WL in het beekdal aankopen. Daarbij bleek het uiteindelijk om 37 hectare te gaan. Het waterschap bracht voor de 37 hectare bijna een miljoen euro in rekening.
Met aftrek van bijna 550.000 euro aan vergoedingen kostte de grondaankoop Loonen uiteindelijk ruim 418.000 euro. Op die aftrek had Loonen recht omdat duurdere landbouwgrond verandert in goedkopere natuurterreinen. Eerder had WL de gronden aangekocht voor bedragen tussen 1,34 euro en 5,55 euro per vierkante meter. De wethouder betaalde er uiteindelijk 1,09 euro voor, rekende NRC uit.
De gronden onteigenen, zodat deze 'dure deal' voorkomen had kunnen worden, was volgens Keulers geen mogelijkheid.
Dat bestrijdt hoogleraar onteigeningsrecht Jacques Sluysmans aan Radboud Universiteit Nijmegen in NRC van dinsdag. "Het lijdt geen twijfel dat de wethouder gewoon onteigend had kunnen worden." Daarnaast kan Loonen gebruikmaken van een provinciale subsidieregeling om landbouwgrond naar natuurterrein om te vormen. WL geeft in de leveringsakte van 12 juni 2020 aan de aanvraag te ondersteunen. Deze subsidie wordt jaarlijks verleend. De opbrengsten die de verworven gronden in de toekomst opleveren (hooi, verpachting of deponeren van stalmest) zijn voor Loonen.
Toenmalig dijkgraaf Ger Driessen, voormalig CDA-gedeputeerde, ondertekende eind 2016, enkele weken voor zijn aftreden, de voormalige koopakten van de gronden die vorig jaar juni werden opgeleverd. De opvolger van Driessen bij het waterschap, Patrick van der Broeck (oud-CDA-wethouder van Venray en voormalig gedeputeerde), tekende de leveringsakten in 2020. Volgens Keulers van WL is Van der Broeck evenwel geen eindverantwoordelijke als het gaat om de aan- of verkoop van gronden.
Alle akten en koopovereenkomsten zijn in bezit van Peel en Maas. Daarin staat ook dat de opbrengsten van de verworven gronden (hooi, verpachting of deponeren van stalmest) voor Loonen zijn. De koop- en ruilovereenkomsten met betrekking tot de Loobeekgronden werden opgemaakt door verschillende notariskantoren in Venray, Weert, Roermond, Roerdalen, Maastricht, Valkenburg, Sint Odiliënberg en Vierlingsbeek.
Momenteel bezit Jan Loonen 96 grondpercelen, 36 ervan liggen in het Loobeekdal. In de notariële dossiers is ook te vinden dat de gemeente Venray als grondeigenaar was betrokken bij grondruilingen in het
Loobeekdal.
In een akte van ruiling die 17 april van vorig bij een notaris passeerde, wordt burgemeester Luc Winants opgevoerd als vertegenwoordiger van de gemeente Venray.
Hoogleraar De Vries, die een deel van de stukken inzag, stelt dat de belastingbetaler de dupe van de deals is.
"Dat kan toch niet de bedoeling zijn van deze regelingen? Daarbij heeft het waterschap de gronden wel heel erg goedkoop van de hand gedaan. Normaal betaal je voor dergelijke gronden 60.000 euro per hectare. Dat wil zeggen dat 37 hectare in principe zo'n twee miljoen euro waard is. Het waterschap rekende maar de helft. Omdat het waterschap de gronden verkoopt, kan de koper een beroep doen op provinciale natuursubsidies. Die had de provincie niet op hoeven hoesten als het waterschap de grond zelf had gehouden. Uiteindelijk koopt de wethouder de gronden voor een belachelijk laag bedrag, voor een schijntje. Mogelijk houdt hij er zelfs geld aan over. Dit buitenkansje hadden boeren in het gebied vast ook wel willen hebben. Zeker ook met het oog op fosfaatrechten. Dit zaakje stinkt. Met het gegeven dat de burgemeester invloed probeerde uit te oefenen op publicatie van het artikel in Peel en Maas, is dit een schandaal in een schandaal."
Reactie gemeente Venray
Woordvoerder gemeente: "Onze eerste bevindingen zijn voor ons aanleiding voor een nader onderzoek naar feiten en omstandigheden. Zowel het onderwerp als de personen en organisaties in kwestie verdienen deze handelwijze. Het gemeentebestuur heeft ambtelijke en bestuurlijke integriteit hoog in het vaandel staan. Bestuurders hebben een verantwoordelijke taak die staat of valt met het vertrouwen van burgers. Als het onderzoek is afgerond zullen we inhoudelijk op de beweringen in het artikel reageren. Indien de uitkomsten daartoe aanleiding geven zullen we ons beraden op vervolgstappen."
Reactie Waterschap Limburg
Waterschap Limburg kent een nota grondbeleid waarin het Algemeen Bestuur de voorwaarden voor het aankopen van gronden heeft vastgelegd, laat Erik Keulers (secretaris-directeur van WL) in een reactie weten.
"Daarnaast is er in het dagelijks bestuur een portefeuillehouder die verantwoordelijk is voor aankoop van gronden die gedaan moeten worden. Vervolgens toetst de portefeuillehouder financiën als tweede DB-lid de aankoop. Daarnaast hebben alle andere DB-leden, de dijkgraaf uitgezonderd, de mogelijkheid hun bedenkingen kenbaar te maken aan de verantwoordelijke portefeuillehouder. De dijkgraaf ondertekent de overeenkomst vanuit zijn statutaire bevoegdheid, maar is niet inhoudelijk betrokken."
Dat andere boeren geen kans zouden hebben gekregen gronden in het Loobeekdal te kopen, dan wel te ruilen, bestrijdt Keulers. "Dat herken ik niet. Er zijn met meerdere particuliere partijen rond de Loobeek transacties afgesloten. Op basis van de informatie in het provinciaal omgevingsplan en het bestemmingsplan kon iedereen weten dat het waterschap de Loobeek zou herstellen. Het waterschap doet zaken met die partijen die nodig zijn om een aaneengesloten beekherstel mogelijk te maken. Het staat ieder individu in ons land vrij om gronden te kopen als deze beschikbaar komen. Op het moment dat wij gronden beschikbaar wensen te krijgen, moeten wij zaken doen met diegene die op dat moment eigenaar is."
Verklaring wethouder Jan Loonen over de gronddeals
"Ik ben al vele jaren actief als volksvertegenwoordiger en bestuurder. Dit werk is gebaseerd op vertrouwen. Het vertrouwen verdient een bestuurder door transparant en open te handelen en door verantwoording daarover af te leggen. Bij mijn weten en naar mijn stellige overtuiging heb ik dat altijd gedaan. Onder meer door mij aan de gedragscode integriteit te houden. Twijfels over mijn handelen en integriteit als bestuurder tasten het vertrouwen in mij aan en daarmee mijn basis om te werken. Ik wil er alles aan doen om eventuele twijfels weg te nemen. Daarom heb ik de burgemeester verzocht om opdracht te geven aan een onafhankelijke externe partij om onderzoek te doen naar alle relevante feiten in dit dossier. Ik zie het onderzoek en de uitkomsten daarvan met vertrouwen tegemoet. In de tussentijd zal ik mijn werk als wethouder blijven doen."
De verklaring van Loonen liet bijna drie weken op zich wachten. Peel en Maas stelde hem op 23 december vragen over de kwestie. Omdat het een integriteitskwestie betrof, liet hij de reactie in eerste instantie over aan de burgemeester.
