Gestichtsgeld van het Sint Servatius Gesticht
Venray | Vanaf de oprichting van het 'Krankzinnigengesticht St. Servatius' in 1907 werden de patiënten gestimuleerd om deel te nemen aan het arbeidsproces. Sint Servatius bood daarvoor diverse mogelijkheden.
Naast het verzorgen van vee en andere land- en tuinbouwwerkzaamheden op de boerderij waren er diverse werkplaatsen waar patiënten zinvol werk deden zoals kleermakerij, schoenmakerij, weverij, wasserij, timmer- en schilderwerkplaats, mattenmakerij, bakkerij, slagerij. En natuurlijk huishoudelijke karweitjes op de afdeling of groenten schoonmaken in de keuken.
Tot 1911 stond daar geen geldelijke vergoeding tegenover. Als beloning werden wekelijks wandelingen gemaakt op het terrein of in de bosrijke omgeving van Venray. Een bijzondere beloning was een uitstapje per trein naar bedevaartplaats Tienray.
Om arbeid te stimuleren, werd in 1911 de geldelijke beloning ingevoerd in de vorm van kartonnen bonnetjes met een waarde van vijf, tien en vijfentwintig cent. Tegen inlevering van deze bonnen konden de bewoners tabak of snoepgoed kopen. Het kwam echter vaak voor dat bonnetjes zoekraakten, reden waarom in 1914 een muntensysteem werd ingevoerd. Deze munten, gemaakt van aluminium, werden waarschijnlijk in België geslagen. Het werd wel 'het huisgeld van de Broeders van Liefde' genoemd. Veel patiënten dachten dat het echt geld was.
De eerste reeks omvatte de volgende muntwaarden: 1-2½-5-10-25-50 en100 cent. De munten van 1 en 2½ cent waren vierkant en achthoekig. De bewoners konden wekelijks op maandag hun bestelling doorgeven aan de Broeder-hoofdverpleger. Deze gaf de bestelling door aan Broeder-econoom, die er op zijn beurt voor zorgde dat de bestelling via de Broeder-hoofdverpleger weer bij de bewoner terecht kwam. Sommige patiënten gebruikten het geld voor een abonnement op een krant of tijdschrift, anderen spaarden om een verjaardagscadeau voor een familielid te kopen. Hoewel het gestichtsgeld alleen binnen het gesticht gebruikt kon worden waren er wel enkele uitzonderingen.
Patiënten die een wandelkaart hadden voor buiten de inrichting, werden soms om een boodschap naar Venray gestuurd. Zij hadden toestemming om een pintje te drinken in café In den Engel of café Dupont en konden daar betalen met gestichtsmunten. De kasteleins wisselden eenmaal per maand de munten om voor regulier geld bij Broeder-econoom. Als echter een patiënt op het station in Oostrum een treinkaartje wilde betalen met gestichtsgeld, werd meteen naar Sint Servatius gebeld om de bewoner op te halen. Het betrof dan meestal een bewoner die ontvlucht was. Tijdens de jaarlijkse Brusselse Kermis in Sint Servatius werd het gestichtsgeld veelvuldig gebruikt.
Niet alleen in Sint Servatius werden gestichtsmunten gebruikt; ook in andere gestichten van de Broeders van Liefde zoals Sint Bavo in Noordwijkerhout en Sint Martin in Dave (België) hadden eigen munten. De munten van Sint Bavo, aanvankelijk gemaakt van koper en later van zink, hadden een inslag S.B. op de voorkant, de munten van Sint Servatius waren herkenbaar door de inslag SG op de voor- of achterkant. Toen de bewoners van Sint Bavo in 1942-1943 moesten evacueren naar Venray, kwamen de munten van Sint Bavo ook in omloop in Venray.
Na 1941 ging men weer steeds meer over naar betaling in natura om tenslotte in 1954 helemaal te stoppen met de uitgifte van gestichtsmunten en werd overgestapt naar beloning in regulier geld. Mogelijk zijn er mensen in Venray die nog ergens gestichtsmunten hebben liggen. Het Museum Psychiatrie Venray kan deze als aanvulling op haar collectie altijd gebruiken.
Bron: Museum Psychiatrie Venray. Kijk ook eens op www.rooynet.nl. Daar vindt u tal van oude foto's, films, documenten en geluidsfragmenten. Ook kunt u daar oude jaargangen van Peel en Maas, weekbladen van de kerkdorpen en het Genealogisch Archief van de Gemeente Venray inzien. Werkgroep Oude Foto RooyNet.