Monumenten leermomenten
Venray | Elk jaar op 4 mei staat heel Nederland om 20.00 uur twee minuten stil om daarmee de oorlogsslachtoffers te herdenken. Uitgerekend in het jaar dat we de viering van ’Venray 75 jaar bevrijd’, feestelijk hadden willen afsluiten, zal het heel anders verlopen dan gepland, omdat er geen grote bijeenkomst mogen zijn. Venray telt 25 oorlogsmonumenten, elk met een eigen ‘symbolisch leermoment’, daar staan we bij stil.
Het gedenkteken aan de Weideweg in Leunen voor de in 1944 omgekomen verzetsheld Frans Michels, is een kruis (1), dat o.a. staat voor christendom, sterven van Christus, verzoening met God en het eeuwige leven. Het Norfolk-monument aan de Overloonseweg is een piramide, symbool van een oerheuvel met grafkamer en verwijst naar het Egyptische koningsgraf. Het grondvlakdiagonaal is eveneens naar het oosten gericht, waar de zon opkomt (2). Centraal op het Britse Ereveld aan de Hoenderstraat staat een hoogoprijzend 'Cross of Sacrifice' met bronzen zwaard (3). Dat wereldwijd voorkomende offerkruis duidt op de aanwezigheid van graven van gesneuvelde Gemenebest-militairen. In uniforme zerken zijn symbolen van geloof en leger gebeiteld (4).
In het Kevin van de Rijdtplantsoen, in 2015 genoemd naar de in 2009 in Uruzgan omgekomen Venrayse commando, staan drie oorlogsmonumenten. Het 'Oorlogsmonument 1940-1945' toont een gekruisigde Christus die geloof en opstanding symboliseert. Een aanvliegende vredesduif staat voor bevrijding (5). Stervende soldaten symboliseren dood en verwoesting, vluchtende vrouwen en een geboeide man symboliseren evacuatie en verzet. Het piramidevormige monument uit 2015 van kunstenares Anne Haeyen, voor alle na WOII in conflictgebieden over de gehele wereld gevallen Venraynaren, heeft een prachtig symbolisch tafereel geïnspireerd op een gevallen militair (6). De gedenksteen voor veertig in 1944 omgekomen bewoonsters van 'Sint Anna' werd in 2013 geplaatst. De steen was oorspronkelijk onderdeel van een oorlogsmonument, in 1948 opgericht op 'Anna' (7). Bovenop die steen stond als symbool het beeld 'Verrijzende Christus' van beeldhouwer Piet van Dongen, dat in 1996 naar 'Boschhuizen' werd verplaatst. De Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn, met ruim 31.500 graven, heeft als megasymbool twee elkaar loodrecht kruisende wegen die een kruis vormen dat de gehele begraafplaats beslaat. Op de wegkruising staat een met marmer bekleed kruis. De betonnen grafkruisen vormen een indrukwekkende zee van symbolen (8). 'De Gingkoboom' staat daar als symbool voor hoop op vrede in een betere wereld (9). In het Vredesmonument naast de voormalige Vredeskerk op het Kennedyplein wordt de oorlogsverwoesting gesymboliseerd door betonnen zuilen (10); aan de voet daarvan ligt een symbolisch graf. De kerkrazzia-monumenten 'Sporen die bleven' in Blitterswijck, Castenray, Geysteren, Heide, Leunen, Oirlo, Oostrum, Veulen en Wanssum dragen alle hetzelfde algemene symbool dat de pijnlijke ontwrichting van de samenleving uitbeeldt (11).
Foto en tekst: Frans de Roos. Bronnen: o.a.: SVM-archief. Stichting Venray Monumentaal (SVM): secretariaat: Hoofdstraat 23, 5864 BC Meerlo e-mail: venraymonumentaal@live.nl