De traan van Maria
Venray | Met een simpel schuursponsje en wat water zijn Marijke Karels en Gerrit Kateman van de Stichting Kruisen en Kapellen ruim een jaar geleden zorgvuldig aan de slag gegaan met de renovatie van de Zeven Smarten van Maria. De voorstellingen, gebakken in klei, dateren uit 1650. Als alles volgens plan verloopt, keert het geheel volgend jaar terug in de Paterskerk in Venray.
Door Willem Menting
Bij het besturen van de zeven droevige momenten uit het leven van de heilige Maria, blijkt dat er nog veel werk te verzetten is. Er zijn hoofden afgebroken, lichamen gebarsten en de ezel staat nog maar op drie poten. Dat er schade is aan de Zeven Smarten van Maria is niet verwonderlijk. De taferelen hingen lang buiten en zijn verweerd en overleefden de brand in de Paterskerk in 1925. "Wie weet wat er nog meer is gebeurd. Wellicht zijn ze in de tijd van Napoleon ook wel beschadigd", vertelt Kateman. "We moeten tijdens deze renovatie bijna alles zelf uitvogelen. Er zijn weinig partijen die een dergelijke renovatie aandurven. We hebben wel contact gehad met de universiteit van Leiden, maar het meeste zoeken we zelf uit met eigen onderzoek."
Karels en Kateman verzetten monnikenwerk, maar de tijd en energie die het tweetal in het schoonmaken van de smarten steekt is het dubbel en dwars waard. "De werken zijn tot in detail uitgewerkt", vertelt Karels enthousiast. "Tijdens het schoonmaken zagen we ook een traan op de wang van Maria. Dat was erg ontroerend om te zien. Het doet echt wat met me. Ook staan er regels gegraveerd in de bijbels van de smarten. Erg bijzonder. Het is natuurlijk ook dankbaar werk. Je ziet meteen resultaat tijdens het schoonmaken."
De restaurateurs krijgen veel werk voor hun kiezen, maar het blijft overzichtelijk. Van twee smarten moet de verf nog worden verwijderd en pas daarna wordt een inventarisatie van het werk gemaakt. Dat de Zeven Smarten van Maria belangrijk zijn voor Venray probeert Kateman uit te leggen. "Het is de Nachtwacht van Venray", refereert Kateman aan het iconische schilderij in het Rijksmuseum van Rembrandt van Rijn. "De Nachtwacht is ongeveer tien jaar ouder dan de smarten die we hier renoveren. Ook de Nachtwacht wordt momenteel gerenoveerd, dus die vergelijking maak ik nu vaker."
Na de verwoestende brand in 1925 zijn de panelen uit de ruïne gehaald. Op de hoek Oude Oostrumseweg-Leunseweg is toen een nieuw smartenhof gecreëerd. Rond 1949 moesten de voorstellingen weer verkassen omdat de Oude Oostrumseweg werd verbreed. De afbeeldingen werden toen in de kloostergangen ingemetseld. Uiteindelijk krijgen de smarten een plekje in de parochiezaal van de Paterskerk. De Zeven Smarten van Maria worden op metalen panelen geplaatst om makkelijker te verhuizen als dat nodig is. "Op die manier kunnen de panelen ook worden uitgeleend voor exposities", zegt Karels. "Zo kunnen nog meer mensen genieten van deze werken." De herstelwerkzaamheden worden zorgvuldig gedocumenteerd door Karels en Kateman. Zo weten de vrijwilligers tijdens de volgende renovatie exact wat er allemaal is gedaan. "Zo helpen we de restaurateurs van de toekomst, want zelf gaan we dat waarschijnlijk niet meer doen", besluit Kateman.