De Peel-Raamstelling 80 jaar
Venray | De Peel-Raamstelling is een militaire verdedigingslinie die loopt vanaf de Maas bij Grave langs het riviertje de Raam tot Mill en vandaar door het hele Peelgebied om aan de Belgische grens bij Budel-Dorplein te eindigen. Zij werd in 1939-1940 door het Nederlandse leger gerealiseerd en op 10 mei 1940, de eerste Nederlandse oorlogsdag, door het Duitse leger doorbroken. De stelling loopt over Venrays grondgebied: vanaf de Vredepaal (het "drielandenpunt" Venray-Sint Anthonis en Gemert-Bakel) tot aan de Zerkenpaal (het 'drielandenpunt' Venray-Griendtsveen en Deurne). De Peel-Raamstelling is Venrays meest omvangrijke monument.
In de voorbije eeuwen zijn in ons land een aantal permanente militaire verdedigingslinies en stellingen gerealiseerd. Die zijn in principe in het landschap verborgen en bestaan merendeels uit natuurlijke barrières waaraan kunstmatige hindernissen zijn toegevoegd. In Nederland bestaan nog zo'n vijftien stuks belangrijke verdedigingscomplexen, waaronder de Peel-Raamstelling. Bekend zijn onder meer de Stelling van Amsterdam (1880-1914), sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst van de Unesco, en de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1815-1940) genomineerd door Unesco voor opname op de Werelderfgoedlijst in 2020. Gedeelten van de Peel-Raamstelling, waaronder alle delen op Venray's grondgebied, zijn vanaf 1995 rijksmonument.
Het oorspronkelijke gedeelte op Venrays grondgebied was ruim 14 kilometer lang, maar werd in 1954 onderbroken door de aanleg van de militaire Vliegbasis De Peel. Desondanks zijn bewaard gebleven: een publiekstoegankelijke stelling ter weerszijden, bestaande uit: een anti-tankgracht met 5 stuwen, daarachter een aarden wal waartegen betonnen bunkers, de zogenoemde 'kazematten'. Men onderscheidt: de 'S-kazemat', bijgenaamd 'Stekelvarken', (1) rechtsboven en op de overige foto's, totaal meer dan 30 stuks. Relatief licht uitgevoerd met drie vrij grote schietgaten, waardoor vrij kwetsbaar, zie de verticale (2) en horizontale (3) doorsnede van dit type, ingericht voor machinegeweren. De 'B-kazemat' (5 stuks in Venray), ingericht voor een zware mitrailleur, was goed te camoufleren en bood grotere bescherming. De anti-tankgracht is het 10 meter brede 'Defensiekanaal', sinds 1963 'Peelkanaal' geheten, aansluitend op bestaande waterlopen. Dat kanaal is tevens afwateringskanaal, waarbij stuwen de juiste waterstand garanderen. De aarden wal is plaatselijk onderbroken. De oorspronkelijke stuwen bestaan uit een monolithische gewapend betonconstructie van drie meter hoog, zie de stuw bij de Vredepaal in de Vredepeel (4) in het traject Vredepeelweg-vliegbasis. Het gedeelte vliegbasis-Deurneseweg begint in de Meerselsche Peel, het traject Deurneseweg-Zeilbergseweg voert door de Heidsche Peel (5). Het gedeelte Zeilbergseweg-Ysselsteynseweg (Griendtsveen) ligt aan de Oirlosche Peel (6), opvallend zijn daar de vrije schootsvelden.
Het militaire erfgoed de Peel-Raamstelling leent zich uitstekend voor een wandeling, als nadere kennismaking met een belangrijke cultuurlandschappelijke eenheid en belangrijk document van onze militaire geschiedenis.
Foto en tekst: Frans de Roos. Bronnen: onder andere: Monumentenregister; Stichting Menno van Coehoorn, Utrecht, o.a. tekening (2) en (3); SVM archief. Stichting Venray Monumentaal (SVM): secretariaat Vliezenweg 1, 5801 JC Venray, e-mail: venraymonumentaal@live.nl