Europese Architectuur in gemeente Venray (6)
Venray | De verkiezing van 2018 tot het Europese Jaar van het Cultureel Erfgoed en het thema In Europa van Open Monumentendag, hebben gezorgd voor een bredere aandacht voor ons erfgoed. In dit artikel worden Europese invloeden aangegeven in de oorspronkelijke bebouwing van het vroegere St. Servatius, - ook wel St. Servaas genoemd, maar nu bekend als Servaashof, - aan de Stationsweg in Venray. Als representatieve voorbeelden daarvan dienen de daar aanwezige rijksmonumenten, die alle oorspronkelijk zijn.
In 2017 werd het eigentijdse hoofdgebouw uit 1958 gesloopt dat gebouwd was ter vervanging van het oorspronkelijke administratiegebouw dat helaas in 1945 door brand verwoest werd. Daardoor kon recentelijk de toegangsweg vanaf de Stationsweg centraal worden aangelegd (bovenste foto). De ontstane vrije ruimte en de blijvende groenstrook langs de Stationsweg zorgen voortaan voor een schitterend gezicht op de voormalige gestichtskapel (rijksmonument, zie ook foto 1) met de glazen gangen en de beide dienstvleugels (rijksmonument). Met de diverse aanpassingen vormen die gebouwen één groot geheel: het Dienstencentrum, een representatief gebouw met allure. De overige rijksmonumenten op Servaashof zijn de oorspronkelijke behandelpaviljoens G (foto 2), I (3) en J (4). De St. Servaas-gebouwen uit de stichtingsperiode (1905 - 1907) zijn vanaf het begin Europees: de opdrachtgever is de congregatie Broeders van Liefde uit Gent (België). Bovendien is het ontwerp van architect Henri Vandenplas (1848 - 1927) uit Turnhout (België). Vandenplas, die een voorkeur had voor Vlaamse renaissance, neoclassicisme en eclecticisme, kreeg verder van zijn opdrachtgever diverse Europese richtlijnen en eisen mee, onder meer voor het paviljoenstelsel, de architectuur en de toe te passen materialen. Dat is een van de redenen waarom bepaalde architectuurkenmerken in vrijwel alle oorspronkelijke St. Servaas-gebouwen te vinden zijn. De broeders geloofden in een verband tussen enerzijds de architectuur en het verblijven en anderzijds de behandelwijze van patiënten. De inbreng voor een rustgevende architectuur betekende onder meer: symmetrie in de opzet van het project; vrijstaande paviljoens; symmetrie in gevels; monumentaliteit; horizontale accenten; gekleurde baksteen en rondbogen. De architectuur van genoemde rijksmonumenten laat zich omschrijven als monumentaal en schilderachtig, gekenmerkt door een bij het Belgische eclecticisme aansluitende mengeling van neorenaissance en neobarok. Daarin zijn de prachtige hoektorens met neobarokke bekroningen van het rijkere paviljoen G heel opvallend en hebben zeldzaamheidswaarde. Ook de voormalige gestichtskapel is afwijkend door de neoromaanse details en een rondbooggeleding in de gevels, die ontleend is aan maaswerk uit de Italiaanse stad Florence, de bakermat van de vroege renaissance. De oorspronkelijke St. Servaas-gebouwen bezitten een bijzonder fraaie, in meerdere opzichten waardevolle eclectische architectuur die in hoge mate Europees is.
Foto's en tekst: Frans de Roos. Bronnen, o.a.: Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheid; RDMZ; 100 jaar psychiatrie in Venray; Wikipedia; Archief SVM. Secretariaat SVM: Vliezenweg 1, 5801 JC Venray, E-mail: venraymonumentaal@live.nl