Europese Architectuur in Venray
Venray | 'In Europa' is het thema van Open Monumentendag 2018. Het thema sluit aan bij het Europese jaar van het Cultureel Erfgoed. Komend najaar doen zo'n vijftig landen mee aan de Europese Open Monumentendag. In Nederland vindt het evenement plaats in het tweede weekend van september, op 8 en 9 september.
Ver vóór de oprichting van de Europese Unie was er in Venray al sprake van 'Europese architectuur', dankzij de komst van de Broeders en Zusters van Liefde. Deze kloostergemeenschappen waren gesticht door kanunnik Petrus Jozef Triest (1760-1836). Zij hielden zich in Gent, België, bezig met krankzinnigenzorg. Rond 1800 ontstond er een nieuwe visie op de behandeling van 'zenuwlijders'. Geneesheerdirecteur Dr. Jozef Guislain (1795-1860) was de vernieuwer en grondlegger van de moderne psychiatrie in België. Niet alleen de wetgeving maar ook de ziekenhuizen werden aangepast. Ontwerp en inrichting van gebouwen en de omgeving moesten harmonisch samen gaan en ten dienste staan van de nieuwe behandelwijze. In samenspraak met architect Ir. Adolphe Pauli (1820-1895) werd het paviljoenstelsel ontwikkeld. Niet in de stad maar buiten op het platteland werden monumentale, functionele gebouwen neergezet die rust, orde en voornaamheid uitstraalden. De ruimte en ver doorgevoerde symmetrie in gevelindelingen, raampartijen, gangen en plattegronden zou een gunstig effect hebben op de patiënten. De bouwstijl kan getypeerd worden als neostijl, waarin teruggegrepen wordt naar de oude architectuur van de klassieke oudheid, gotiek, renaissance en de barok. In 1905 startten de Broeders met de bouw van Sint Servatius, het 'Geneeskundig Gesticht voor mannelijke kranken en zenuwlijders' in het 'Venrays Veld', ten oosten van Venray langs de weg naar het station. Zij konden beschikken over een aaneengesloten terrein van ca. 28 hectaren. De architect van Sint Servatius was de Turnhoutse stadsarchitect Henricus Vandenplas (1847-1927). Naar de richtlijnen van architect Pauli ontstond er een door glazen gangen en ondergrondse tunnels met elkaar verbonden, symmetrisch opgezet paviljoenstelsel. Op het St. Servatiusterrein staan zes rijksmonumenten. In 1907 volgden de Zusters. Zij kwamen terecht ten noorden van het centrum van Venray, richting Brabander, op een terrein van ca. 45 hectaren groot. De architect van Sint Anna, de instelling voor vrouwelijke patiënten, was de Belgische Jozef, César Haché (1859-1934). Het ontwerp en de bouwtekeningen voor Sint Anna waren aan de Venrayse situatie aangepaste kopieën die Haché had gemaakt voor een vergelijkbare inrichting (Huize Caritas) te Melle, België. In tegenstelling tot het Servatiusterrein staan de paviljoens op het Sint Annaterrein los van elkaar in een parkachtig landschap. Op het St. Annaterrein staan tien rijksmonumenten en twee gemeentelijke monumenten. Tekst: Leonie Cals / fotos: GA Venray. Bron: HPV, Walburg Pers, 100 jaar psychiatrie in Venray; SVM secretariaat: Vliezenweg 1, 5801 JC Venray, E-mail: venraymonumentaal@live.nl