Driemaal Driekoningen in de Grote Kerk in Venray
Venray | Het landelijk thema van Open Monumentendag 2018 is 'In Europa', waarmee wordt aangesloten bij het thema van het Europees jaar van het Cultureel Erfgoed 2018. De doelstelling is mensen bewuster maken van het Europese culturele en natuurlijke erfgoed en daardoor te bereiken dat Europa een ontmoetingsplek wordt waar wederzijdse herkenning en acceptatie van verschillen mogelijk is. De eerste Europese Monumentendag vond plaats in 1991 en er deden negen landen mee. Tegenwoordig doen 50 landen mee en zijn miljoenen Europeanen elk jaar in september op pad om hun erfgoed te bezoeken.
Ruim tweeduizend jaar geleden gingen de 'Wijzen uit het Oosten', soms ook 'Magiërs' genoemd, 'op pad'. Zij hadden de ster van de pasgeboren koning van de Joden zien opkomen en volgden deze om het Kind te zoeken, eer te bewijzen en geschenken te brengen. Wereldwijd is 6 januari, de dertiende dag na de geboorte van Jezus, een christelijke feestdag die door protestanten en katholieken, zowel in het oosten als in het westen, gevierd wordt.
Een driekoningen groep is onlosmakelijk verbonden met een kerststal. De Sint-Petrus' Bandenkerk heeft er drie, ieder voor zich herkenbaar uit een eigen periode. Sommige inzichten veranderden in de loop van de eeuwen en de tradities werden daaraan aangepast.
De oudste en meest oorspronkelijke voorstelling zit op een 'pax'-bordje en is uitgesneden uit ivoor. Het reliëf stamt uit de 14e eeuw en is bevestigd op een eikenhouten lijstje. De afmetingen zijn 7,7 x 5,2 cm. Het pax-bordje verving in de latere Middeleeuwen de vredeskus van mond tot mond. Het voorwerp ging vanaf toen bij de gelovigen van hand tot hand. Tegenwoordig worden de mensen in de H. Mis na het Agnus Dei uitgenodigd om elkaar de Vrede van Christus te wensen.
Vanaf de 12e eeuw worden de wijzen steeds vaker, maar wel altijd in dezelfde volgorde, afgebeeld als koning met een kroon. Ieder met verschillende huidskleur, gelaatstrekken en leeftijd. Daarmee samen symbool staand voor de hele wereld. Vooraan de oudste, Balthazar, uit respect knielend met zijn kroon in de hand. Dan volgt Melchior en achteraan de jongste Caspar. Zij wijzen naar de ster die hen de weg wees.
Het neogotische driekoningenreliëf, gesneden uit lindenhout, foto rechts, is uit de 19e eeuw en vermoedelijk afkomstig uit het atelier van P. Cuypers. Pierre kreeg in 1865 opdracht om de kerk van binnen en van buiten te 'restaureren'. In 1897 werden de werkzaamheden afgesloten.
Uit de 20e eeuw zijn de drie koningen die met dienaar en kameel reizen door het sfeervol opgebouwde kersttafereel links achter in de kerk. De herkomst is onbekend. De kerk is tot en met 6 januari van 14.00 – 16.00 uur open voor bezichtiging.
Foto's en tekst: Leonie Cals. Bronnen: Stg. Beeldenschat Petrus' Bandenkerk; J. van Casteren; Geschiedenis beleven.nl. SVM/OMD: secretariaat: Vliezenweg 1, 5801 JC Venray, e-mail: venraymonumentaal@live.nl