"Geen makke schapen meer"
Venray | Statenlid Jan van de Ven is basisschoolleraar en een van de oprichters van actiegroep Primair Onderwijs (PO) in actie. Om de politiek ervan te overtuigen dat er meer geld naar het primair onderwijs moet, wordt er op 5 oktober op basisscholen in heel Nederland een dag lang gestaakt. "We zijn klaar met liedjes zingen, verkleedpartijen en andere onzin. Of we gaan nú grondig investeren, of we schrijven het basisonderwijs af en zien het leraarschap als een veredelde bijbaan."
Door Sven Poels
In slechts een paar maanden tijd groeide Venraynaar Jan van de Ven (35) uit tot wat je noemt een bekende Nederlander. "Het begon half februari dit jaar", vertelt de oud-columnist van Peel en Maas in 'de Huiskamer van Venray', ook wel bekend als café Hulsman. "Ik schreef toen een ingezonden stuk naar Dagblad De Limburger die vervolgens viraal is gegaan." In het opinie-artikel, getiteld 'Beloon onderwijzers gelijk', pleitte Van de Ven voor het dichten van de salariskloof tussen leraren in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. "Leerkrachten op de basisschool verdienen tot zo'n twintig procent minder dan hun collega's op de middelbare school. Het gaat om duizenden euro's per jaar, terwijl de opleiding, titel en verantwoordelijkheid gelijkwaardig is. Daarnaast is de werkdruk te hoog: één op de vier basisschoolleraren krijgt te maken met een burn-out, het hoogste percentage in Nederland. Dit allemaal heeft tot gevolg dat leerkrachten ermee stoppen en weinig nieuwe mensen ons vak kiezen. Dat doet direct iets met de kwaliteit van ons onderwijs."
De inhoud van de brandbrief werd onderschreven door duizenden collega's, onder wie Thijs Roovers uit Amsterdam en Paul de Brouwer uit Arnhem. "Als eerste ben ik met Thijs, die al een eigen blog had geschreven, in contact gekomen. Daarna heeft Paul de Facebookpagina 'PO in actie' opgericht en vroeg hij of Thijs en ik het gezicht naar buiten wilden zijn." Op 27 februari werd de site gelanceerd en een week later waren er al vijftienduizend leden en inmiddels zijn dat er 43 duizend. "Het is een besloten groep: alleen leerkrachten uit het primair onderwijs kunnen lid worden. Van de honderdduizend in Nederland heeft dus bijna de helft zich bij ons aangesloten." Ook het 'dagelijks bestuur' werd in een moordend tempo uitgebreid. "We begonnen met vijf leerkrachten – drie uit Arnhem, Thijs en ik – en nu hebben we een kopgroep van acht en 35 regiocoördinatoren, allemaal collegaleerkrachten. We hebben in no-time een quasi-vakbond uit de grond gestampt. Een grassroots-beweging om de polder op te
schudden."
De eerste voorzichtige successen zijn geboekt. "Met vakbonden en de sectorraad hebben we gepraat over eerlijk salaris en minder werkdruk. De neuzen staan dezelfde kant op; in april is het PO-front gevormd en daarna hebben we het politiek op de agenda gezet. Bij de formatie van het nieuwe kabinet speelt ons verhaal een belangrijke rol in de onderhandelingen. Zonder onze inmenging had het salarisverschil bij niemand op het netvlies gestaan." In de Miljoenennota is een bedrag van 270 miljoen toegezegd, maar dat is volgens Van de Ven veel te weinig. "We willen 900 miljoen voor het salaris en 500 miljoen voor werkdrukvermindering. We denken daarbij aan een maximale groepsgrootte, meer tijd om lessen voor te bereiden en het aanstellen van meer conciërges en onderwijsassistenten. Er is sprake van jaren achterstallig onderhoud. Dat is de schuld van de beleidsmakers, besturen en de vakbonden, maar ook van de leraren zelf die niet de barricades zijn opgegaan. Iedereen heeft zitten
slapen."
Omdat er 'geen vertrouwen' is dat de eisen worden ingewilligd, is besloten dat er op donderdag 5 oktober wordt gestaakt. "Geen halve dag, zoals in eerste instantie werd voorgesteld, maar een hele dag." Het is na de zogenaamde 'prikactie' op 27 juni, toen 95 procent van de basisscholen een uur later openging, de tweede protestactie in vrij korte tijd. "Het wordt een staking zonder ludieke aankleding. We zijn klaar met liedjes zingen, verkleedpartijen en andere onzin."
Van de Ven, die op 5 oktober met de kopgroep in een soort 'roadtrip' van Arnhem naar Den Haag afreist, is bloedserieus. "Ik hoor ook dit schooljaar alweer verhalen over klassen die naar huis worden gestuurd. Als er niets verandert komen we over twee en een half jaar zesduizend meesters en juffen tekort (4000 fte, red.), in 2025 vijftienduizend (10.000 fte, red.). Dat zal betekenen dat veel kinderen geen, amper of kwalitatief minder onderwijs krijgen dan een welvarend land als Nederland zou moeten kunnen bieden." Tegelijkertijd geeft juist dat bittere vooruitzicht hoop op verbetering. "Ik denk dat we niet anders kúnnen dan nu grondig investeren. Doen we dat niet, dan wordt het onderwijs afgeschreven en zien we het leraarschap als een veredelde bijbaan. Kom dan niet aanzetten met Nederland als 'kenniseconomie' en allerlei prestige lijstjes."
Van de Ven, zelf leerkracht van een schakelklas van de Sint Josefschool in Overloon, spreekt met hartstocht. "Primair onderwijs is mijn allergrootste passie. Er is niets mooiers dan met een groep kinderen te werken en die te zien ontwikkelen." Toch gooit ook hij het bijltje erbij neer als er geen verbeteringen komen. "Het doet pijn in mijn hart, maar dan ga ik kijken of ik naar het voortgezet onderwijs kan overstappen. En met mij duizenden anderen." Zo ver is het echter nog niet. "Dit zal niet na volgende week zijn. Wij gaan door tot het gaatje."
De strijd vergt veel van zijn tijd. Van de Ven overlegt geregeld met de onderwijswoordvoerders uit de Tweede Kamer en deed zijn verhaal op het NOS Journaal, RTL Nieuws, Hart van Nederland, RTL Late Night, Jinek en enkele regionale televisiezenders. "En in alle landelijke kranten en radiozenders." Daarbij heeft hij een gezin met twee jonge kinderen en is hij lid van Provinciale Staten. "Het is niet altijd even makkelijk om alle ballen in de lucht te houden. Gelukkig heb ik veel te danken aan mijn vriendin thuis en aan collega's die een balletje oprapen als ik er een laat vallen."
Van de Vens grootste passie is zoals gezegd onderwijs, maar daarnaast is hij ook wat hij noemt een 'politiek liefhebber'. "Voordat ik de pabo (pedagogische academie voor het basisonderwijs, red.) ging doen heb ik eerst twee jaar Geschiedenis in Utrecht gestudeerd en daarna twee jaar Politicologie in Nijmegen." Vijf jaar geleden verruilde hij de theorie voor praktijk. "In 2012 ben ik begonnen met het mede helpen heroprichten van de D66 in Venray, onder andere door het schrijven van het verkiezingsprogramma. Als ik iets tegenkom wat krom is, ben ik wel van de makelij dat ik er iets aan wil doen."
Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 stond Van de Ven om persoonlijke redenen onderaan de kieslijst. Een jaar later stelde hij zich wel verkiesbaar voor de Provinciale Staten, en meteen met succes: "Sinds maart 2015 ben ik Statenlid voor D66." De keuze voor deze politieke club is gezien zijn professie en achtergrond begrijpelijk: "D66 heeft op het gebied van onderwijs de beste ideeën. Het is de enige partij die er echt miljarden voor uittrekt." Zijn ervaring en interesse in politiek komt zijn huidige 'lobby' voor PO in actie goed van pas: "Hier komen twee werelden bij elkaar."
Van de Ven heeft dus kennis van zaken als hij stelt dat 'het ontbreekt aan politieke wil'. "We zitten in een economische flow. Dertien miljard is nog niet uitgegeven, omdat ze het tot Sint Juttemis op de plank willen laten liggen om de pensioenen te betalen. Steek echter een miljard in de salarissen en het komt vanzelf in die pensioenen terecht." De voorman van PO in actie heeft ondanks alles vertrouwen in een goede afloop. "Als ik dat niet zou hebben, zou ik er niet zo veel moeite en enthousiasme in steken. Er is onder leerkrachten een enorm wij-gevoel – iedereen is blij dat er eindelijk eens iemand een lont in het kruitvat stopt – en in de publieke opinie hebben wij de wind mee."
Tijden zijn veranderd, besluit Van de Ven. "Leraren in het primair onderwijs zijn te lang makke schapen geweest. Dat is nu klaar: we zijn een zelfbewuste, autonome beroepsgroep geworden. Als er op korte termijn geen verbetering komt, gebeurt het nooit meer."
