Een keuterboerderijtje tegenover de kerk in Merselo
Merselo | Tijdens Open Monumentendag 2017, met als thema Boeren, Burgers en Buitenlui, vinden ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de Molen Nooit Gedacht, diverse activiteiten plaats in Merselo, op zondag 10 september.
Merselo kent een aantal karakteristieke boerderijen, waaronder rijksmonument de Martieneplats, aan Weverslo 3 en gemeentelijk monument de Stieneplats, Grootdorp 85. Maar ook Veldstraat 24, de Stegenshof, Op de Kamp 1 en Grootdorp 39 zijn (voormalige) boerderijen die het aanzien waard zijn.
Grootdorp M12, een 'keuterboerderijtje', tegenover de kerk in Merselo (foto linksboven), is gebouwd in 1862. De eerste bewoner was Jan van den Heuvel. In 1865 gaat de boerderij over naar Gerard Steeghs en Catrien van Cuyck, die er woonden met hun zes kinderen. De oudste dochter Franciska trouwt met Mart van Dijck en het jonge paar gaat hier wonen in 1890. De boerderij blijft in bezit van de familie van Dijck tot Teng het pand in 1972 verkoopt aan de familie Ariaëns-Bonants. Het adres, in 1959 gewijzigd naar Grootdorp 6, wordt in 1985 nummer 39. Keuterboerderijen zijn kleine boerderijtjes die ontstonden in de 19e eeuw op de Brabantse en Noord Limburgse zandgronden. Vaak van het langgeveltype, waarbij een of meer functies van de gebruikelijke boerderij ontbreken. De stal en de deel (de werkruimte, ook gebruikt om graan te dorsen) waren meestal in één ruimte, met slechts één enkele toegangsdeur. Een kar kon er niet doorheen. De deel had dan ook geen of een zeer beperkte hooizolder. De bewoners waren aanvankelijk mensen die zich vestigden op te ontginnen heidegrond buiten de bewoonde gebieden. Men vormde kampen, kleinschalige onregelmatig gevormde akkertjes, omzoomd door gevarieerde houtwallen en loofhoutbosjes. Bij de beplanting hield men rekening met wat er nodig was voor mens en dier. Later begonnen ook knechten, of mensen die in tijdelijke loondienst werkten voor een grotere boer, voor hun eigen bestaan een kleine boerderij met een lapje grond. De mest van het vee, een koe, wat varkens of schapen en kippen, werd vermengd met heideplaggen en op de akkertjes gestrooid. Hierdoor ontstonden de, in het landschap van Merselo overal nog steeds zichtbare, 'bolle akkers', zo ook achter Grootdorp 39.
De familie Ariaëns heeft de oude keuterboerderij, met behoud van karakteristieke, waardevolle elementen omgebouwd tot een sfeervolle eigentijdse woning. Onder de boog van Grootdorp 39 was vroeger het woongedeelte. Er zitten nog enkele oude spanten onder het dak. De oude doorgang naar stal en deel is nu de entree van het woonhuis en ook daar zijn de oude balken nog aanwezig.
Foto en tekst: Leonie Cals. Bronnen: Thuis in Brabant, erfgoedportal prov. Noord Brabant; Wie wònt wòr ien Mèrselo, en oude foto, 't Raokeliezer Merselo; Kampenlandschap – St. Schaapscompagnie Merselo; SVM: secretariaat: Vliezenweg 1, 5801 JC Venray, e-mail: venraymonumentaal@live.nl